Susa-ko liburuak

EUSKARA KULTURARAKO

Aizkibel, Kanpion, Eleizalde...

Ez dira presondegian egoteko gizonak, ez dira Iztuetaren mailakoak herritasunean baina ez dira apeztegietan moldatuak, goi mailako ikasketak dauzkate eta orain artekoak baino zorrotzagoak dira hizkuntzaren egoeraz egiten dituzten gogoetak, laster Eusko Ikaskuntza deritzan erakundearen inguruan ezagutzera azalduko den klase kultu berria sortu da, suharra euskaltzaletasunean, hotzila euskaltasunean, egoeraren irakurketa politikoa egiten dakiena, politikoki eragin nahi duena.

Desde bastante antiguo, al parecer, las clases preeminentes de nuestro País comenzaron a desestimar el idioma propio en tales términos que hemos llegado a la situación verdaderamente lamentable de que el idioma propio, en lugar de ser la característica general del pueblo, de la 'gens' en masa, ha venido a ser una especie de distintivo de clase social, y de la clase social que se reputa, aunque falsamente, como inferior, porque no es la clase que da el tono en las reuniones elegantes, en los círculos que se suponen de la élite, en los cenáculos que se autoadjudican el título de crême. En resumen, el Euzkera ha descendido, de ser la lengua del pueblo en el sentido étnico de esta palabra, a ser el habla del pueblo en la significación puramente social de este vocablo.

Luis Eleizaldek, argitasun handiz, bere garaiko elite ekonomikoari ez baina eskolatuari egiten dio deialdia: lanbide liberalen eta intelektualen multzoa batetik, apezgoa bestetik. Eta bere garaiko politikoetan inork aintzat hartuko ez dion hezkuntzaren maila guztien euskalduntzea du proposatzen.

[...] si de veras deseamos una incorporación de nuestro País con todas sus características al movimiento cultural del mundo, hemos de plantear y resolver ese problema de tal suerte que el euzkeldun pueda recibir en su propio idioma todas las enseñanzas posibles, desde la más elemental a la más superior, desde el deletreo primario hasta el cálculo de una órbita planetaria por el método de Gauss.

Horrela klase ertaineko euskaldunak bere hizkuntzan eginen lituzke lan profesionalak, eta goi mailakoak hizkuntzaren bat edo beste gehiago behar lituzke, egungo (orduko) edozein frantses, ingeles edo alemanek bezala. Eta hizkuntza kultu horren nolakoaz ari dela, iduri luke gure garaiko euskara batua ikusi zuela.

[...] es evidente que la lengua ordinaria, usual y corriente del euzkeldun de alta cultura sería el Euzkera, un Euzkera mucho más literario, fluido y rico que el actual [...]

Bazegoen beraz traba handi hori, hizkuntza literario baten eskasia: batasun ortografikorik eza, hiru aditz sistema, hiztegiaren murritza.

Beraiek probokatu egoera zuten aitzakiarik onena immobilismorako klase gorenek. Eta euskalariek ez zituzten alderdikeriak gainditu ahal izan urte luzez.

Luis de Eleizalde. «Metodología para la restauración del Euzkera». Primer Congreso de Estudios Vascos. Oñate, 1918. Donostia, 1919

Joxe Manuel Odriozola. Gerraurreko gizarte-hizkuntzalaritza Euskal Herrian. Udako Euskal Unibertsitatea, 1992