GURE TXINAKO HARRESIA
Erromako Elizari utzi zion botere politikoak euskara. Sinatu gabeko hitzarmena izan zen, frantsesa edo gaztelania ez zen oro bien artean itotzeko, batek debekuz eta besteak domestikazioz. Apeza populazio indigenaren buruzagia bihurtu zen, eta Txinako Harresi bat eraiki zuten euskararekin. Haren barruan Elizak botere absolutua zeukan, Paraguaiko indioak izan ginen, euskaldun mantsoak xaloak, gaiztakeria zer zen ez genekienak, bizioetarik urrun, gaztelaniaren biraoetarik urrun. Eta apezek euskara indartu arau ahultzen ziguten hizkuntza gizarterako, gizaldirako: «Euskarak irautea, Jainkoak nahi du». Zenbat adiera bortxatu, zenbat kantu deformatu, zenbat ohitura asimilatu, zenbat hitz debekatu, zenbat moralkeria itogarri erantsi zioten apezek euskararen hiztegiari...!
Deabruak ez zezan euskaraz ikas.
Anulatzeko iraunarazi hizkuntza, Erromako Elizak.
(Euskal literatura modernoaren historia hizkuntza sekularizatzeko prozesua da, oraino amaitu ez dena).
Elizaren luzapen bezala, integristak sutsu azaldu ziren euskaltzaleetan XX. mende hasieran, euskarari eutsi nahi diote, jaso hobetu zabaldu... Larreta andoaindarrak, besteak beste, zerikusi handia ukan zuen Euskaltzaindiaren sorreran.
Euskara galdu ezkeroztik Euskelduna galdua da; bere ohiturak eta legea galduak; bere jabetasuna, bere askatasuna, bere libertadea galdua; euskera galdu ezkeroz besteren mende bizi beharra da euskalduna. Euskera galtzera, guzia, guzia galtzen du euskaldunak. Guzia diot, guzia; euskera galtzearekin, euskaldunak, aitatu ditugun lege eta ohiturak ezik, bere errelijiua ere galduko luke-eta.
Euskara langa da, kastitate gerrikoa, lili zuria lumarik eijerrena lehen floria, eta katolikotasuna da gure izatea. Erdara ez da euskararen galgarri, erlijioarena baizik. Erlijioagatik balio du euskarak, fedea txertatzeko gure nortasun nazionalean. Fedearekin, integrismoa: harresiaren biribila.
Mundutik lekora, leku zero batean gu.
Juan Bautista Larreta. Zer ote gera gu? Euskal Esnalearen Oyartzungo batzarrian 1915en urteko dagonillaren 5an Juan Bautista Larretak egindako Itzaldiya. Martin, Mena y Cia.ren etxian, 1915
© cc-by-sa Koldo Izagirre