DON JULIO
Neguriko oligarkian sortua, monarkikoa, integrista, frankista... euskaltzale handia. Luis Luciano Bonaparte printzearen ondorengoa izan genuen Urkixotarra: bere eskuzabaltasun ekonomikoari eta zuhurtzia zientifikoari zor diote euskarari buruzko ikerketek aurreneko begiramena. Errukirik gabe zafratu zuen Monzonek, «Herr» tratamendua emanez germanofiloa izan zela baliatuz, eztabaida politiko sonatu batean. Don Juliok ez zion zaputzik egin Monzonen alderdiak berak sortua balitz bezala zeukan (gure) hizkuntzari.
Bazilio Joanategi fraide idazlea bisitatu zuen Lazkaon, bere liburutegia ikusi nahirik. Don Juliok aitortu zion euskaraz publikatuaren liburutegia osatu nahi zuela, Vous arrivez trop tard entzun behar izan zuen (noiztik datorren lelo hau, berandu gabiltzalakoa!).
Recorrí durante varios meses todo el País, de caserío en caserío, en busca de libros. Y oiga usted: en esta campaña de rebusca me cogió un período electoral en el que varios agentes trabajaban por el triunfo de mi candidatura, y era de ver la extrañeza con que me miraban cuando les recomendaba que con más interés que votos buscasen libros viejos.
Behin, Gero-ren ale bat eskuratzearren, bi mila liburuko liburutegia erosi behar izan zuen. Dirua zeukan, bai. Kapritxoak. Hirurogei urte dira berak erosi eta bildutako guztia Donibane Lohizunen tenis pistadun txaletik ez daukagun euskaldun arloteon ondarea dela Gipuzkoako Aldundiaren liburutegian.
Euskara alderdiz haratagokoa da.
Gregorio de Mujica. Los titanes de la cultura vasca. Auñamendi, 1962
© cc-by-sa Koldo Izagirre