ORIXEREN AZKEN IDATZITIK
Arazoa baldin bada euskaraz oro har esaten, kantatzen eta idazten dena ez zaiela gustuko (zer ez dugu entzun eta irakurri bertsolariei buruz!, zer ez zuen esan Jon Juaristik gure literaturari buruz!), irtenbide bi daude. Bata bestelako diskurtsoak sortzea da.
¡Cuánto hubiéramos agradecido hoy, yo al menos, el que los monárquicos u otras facciones políticas nos hubieran dejado seis mil palabras, aunque no todas estuviesen del todo bien inventadas!
Telesforo Monzonek idealizatuak zeuzkan bere leinukoak, benetan sinesten zuen gure klase gorenek berebiziko maitasuna eduki zutela herriarengana, amor al País delakoak hori esan nahi baldin badu behintzat. Horregatik harritzen da harritzen den moduan, aitortu beste irtenbiderik ez daukan akatsa ikusten dielarik:
Ya van constituyendo legión entre nosotros los escritores, poetas y oradores vascos. Todo esto es necesario y está bien; pero para salvar la lengua necesitamos ahora carlistas. Sobre todo por ahí, por las alturas, donde escasean tanto. ¿Quién duda que el euskera llegó a su triste estado actual de postración gracias a nuestras clases elevadas, que creyeron compatibles un gran amor al País con un desapego tan grande hacia su lengua?
Beste irtenbidea euskara bera suntsitzea da.
Bigarren aukera honetarako ez da ezinbestekoa hiztunak hiltzea, tresna zuri ugari daude. Guztion ondarea omen dena guztiok ez garenon monopolioa izateak badu hondamendiaren antzik.
Auzoa ez da zure sailaz jabetzen saiatuko, aurretik lantzeari utzi ez badiozu.
Hizkuntza ez erabiltzea, hizkuntzaren erabilera politikoa da.
Lekua zoko bihurtzeraino.
Orixe. «El P. Arriandiaga M.B.S». En defensa de la lengua. Graficas Ellacuria. Bilbao, 1962
Telesforo de Monzon. «El euskera en las clases altas del País (I)». El Día, 1931-01-18
Juan Inazio Hartsuaga. Euskararen egoerari irizten. Hiria, 2009
© cc-by-sa Koldo Izagirre