EUSKARAREN INTSENTSU LURRINA
Infernuan ez baitzen euskaldunik, deabruak euskaldunen artera joatea deliberatu zuen zintzokote haiek gaiztotzearren, eta horretarako oroz lehen....
Nardatzeraino errepikatu ipuin horrekin egotzi egin genuen euskara eremu zibiletik, eremu erlijiosora erretira dadila eskatu genion. Hendaian Abadiari gaztelua eraikiko zion Viollet-le-Duc arkitekto sonatuak egonaldi bat egin zuen Baigorrin gaztetan, 1833, belarria erne eta memoria sano zeukalarik:
Les basques ont bien la langue la plus incompréhensible qui soit au monde, car pendant les huit jours que nous avons passés parmi eux, il nous a toujours été impossible d'y comprende le moindre mot; je n'en sais qu'un, c'est elissa.
Nobela latinoamerikarra irauliko zuen Alejo Carpentier-ek ez zuen haboro ikasi ahal izan gutaz, Hondarribian egin geldialdian mende bete geroago, 1934an.
Rezan unas pocas beatas vestidas de negro, desperdigadas ante las imágenes santas. Junto a la vitrina que encierra un gigantesco candelabro de madera tallada, policromado y pirograbado, «dado por la Cofradía del Señor Sampedro», un cura panzudo preside un corro de chicos que recitan el catecismo en vascuence.
Euskaldunek elizan mantentzen dute euskara, euskarak beste aterperik ez du. Eta Elizak apezkume bihurtzen ditu euskaldunak.
Gure hizkuntza laster izanen da atzerakoi, retrogradoa, kabernikola.
Deabruak ez dauka beste modurik, hizkuntza hori ikasi beharra du...
Ongi dakigu horrelako ipuin guztien azkena, aldaerarik gabeko leloa: deabruak ezin izan zuen euskaraz hitz egiten ikasi.
Euskara, ezinezko bat.
Euskaldunen kristautasuna laudatzeko asmaturikoa, euskaldunen hizkuntzaren aurkako tresna bihurtu zaigu.
Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc. Lettres à son père, 1933
Jean-Claude Garnung biltzaile. Je vous écris du Pays Basque. Pimientos, 2003
Alejo Carpentier. «Crónicas de un viaje sin historia. De los Pirineos a la meseta castellana». Carteles, 1943-01-07
Alejo Carpentier. Crónicas. Editorial Arte y Literatura. La Habana, 1976
© cc-by-sa Koldo Izagirre