Susa-ko liburuak

TU EGITEA

Eskola laikoek hartzen dituzte haurrak Bretainian, eskola laikoak hartzen dituzte haurrek Bretainian.

Il est défendu de parler breton et de cracher à terre.

Egunero ikusten duten agindua da ikasgelako pareta nagusian Aux Enfants des Écoles izeneko afixetan. Bretoieraz hitz egitea eta zoruan tu egitea debekatzen duena daukate arauetan lehena beste euskaldun zafratu horiek, haur bretoiek, 1925eko errepublikaren eskoletan.

Tu egitetik hurbilen dagoena, eskola laikoan, bretoieraz mintzatzea da. Bretoiera karkaxa da gure eskoletan euskara genuen zikinkeria, mailaz goitua. Muki eta adur nahaste likina. Gaitzen bat heda lezake.

Susmopean dago afixa hori, halakoren aurreneko berria Morvan Lebesque militante ezagunak emana izaki eta geroztik —asmazioa ote? frogak suntsitu ote?— originalik azaldu ez. Bretoierazaleek erakusten eta are saldu egiten duten Frantziaren laidoztatzeko afixa hori, manipulatua omen da. Bretoieraren defendatzaile zenbaitzuek esana dute ez dagoela ezer asmatu beharrik Frantziaren zapalketa salatzeko.

D'hor bugale maro evit ar vro

Brest-en, nabarmen, handi, itzulpenik gabe. Brezonegezko hitzak Frantziak eraiki monumentuetan. Zutarriaren beste aldean lasai liteke paristarra, À nos enfants morts pour la patrie, Frantziak berak gillotinapean ezarri duen hizkuntzaren erabilera hipokrita, nola ez, Place de la Liberté-n.

Hil hadi Frantziarengatik, izanen haiz bretoi orduan.

Hilendako mintzaira.

Horregatik bihurtu da mito iratzartzailea Morvan Lebesqueren paperezko frogarik gabeko salaketa, frogak ez daudelako iraganean: poema brezoneg moderno hunkigarrienetan da Paol Keineg-en Ils est défendu de cracher par terre et de parler breton, eta XX. mendeko bretoierazko lehen poesia antologia elebiduna Défense de cracher par terre et de parler breton izenarekin azaldu zen.

Sentimendu sakona sortzen du, ikararekin batera, hizkuntzaren zigorrak.

Minberatasun handia.

Morvan Lebesque. Comment peut-on être breton? Essai sur la Démocratie française. Le Seuil, 1970

Yann-Ber Piriou. Défense de cracher par terre et de parler breton. Poèmes de combat (1950-1970). Anthologie bilingue. Pierre Jean Oswald, 1971