Susa-ko liburuak

JOSE BAJO FERNANDEZ

Torrecasar-en, Extremadurako herri txiroan, ez dago lanik. Ito egiten da, lau kazikek agintzen dute, eta beldurra besterik ez du ikusten inguruan, gaztea eta suharra da Pepe. Alde egiten du etorkizun hobeago baten bila. Etorkizun bat, besterik gabe, Alemanian. Municheko bidea galduta Euskal Herrian geratuko da. Euskaldunak zurrunak dira, eta maketo gehiegi iristen dira lantegietara. Pepe zakarra da, beharko.

—Procura verme a la salida de la fábrica. Nos veremos aunque sea de lejos.

—No será para tanto.

—Qué va, es para más, no los conoces bien.

Aurrera atera dira Pepe eta Izaskun, euskaldunen bereizkeriaren aurka, alaba hazten hasiak dira. Ahaideek jaiotetxea saldu behar dutela-eta, Torrecasar-era doa Pepe:

Nada había cambiado. Ni siquiera los parados tenían más desesperación, no, tenían la misma. Se saturaban sin explotar.

Ezin du, handiagoa da itotasuna. Asteroko autobusari itxoin gabe, Meridara jo eta Lisboa-Paris espresa hartu du, lehenbailehen alde egiteagatik.

Izaskun estaba emocionada, no se habían separado nunca desde la boda. Volvió la cara de la niña hacia su padre y la dejó en el suelo para ver cómo reaccionaba. Apenas levantaba más que una maleta.

—Txiki, non da aitatxo?

—Aitatchito!

La nena corrió hacia Pepe, el cual se puso en cuclillas y extendió los brazos para recibirla. La frase, como un torrente, con una fuerza espontánea que la voluntad no pudo atajar, le salió del fondo del alma.

—Etorri. Etorri onera, neska polita.

Ezusteko indar batek eragin dio euskara, barnean daukan mintasuna. Horregatik da garrantzizkoa Jose Bajo Fernandezi Donostiako geltokian gertatu zaiona: zin egina zion bere buruari ez zuela hitz bat bera eginen ehun urte biziko bazen ere, liburu bat idazteko beste ikasiko balu ere destainez hartu zuten harro gizendu hauen xaribarian. Berak horrela formulatuko ez duen arren, handiagoa da orain euskaldunek dioten zorra.

Nobela honekin Raul Guerra Garridok ukaldi batez jaurti zuen putzura literatura barojiano guztia, euskaldunek latinkeria mespretxatu eta euskara apaingarri zuten hura dena. Guerra Garridok biziaren gatazkan txertatu zuen gure hizkuntza, euskal literatura ausartzen ez zen gaia landuz.