Susa-ko liburuak

XIII

Zarrantzako penak ¹

(Lapurdikoa)

Hainitzen ahotikan bai diat aditu,

Denborak lehendanik direla ematu,

Mainak aurthen gurekin izatu baitire,

Mintzatu beharko ziteian bertzela ere.

Noiz ere baitzituen hamasei otsailak,

Eman izan gintuan hiritikan belak.

Ilhabete hunek gintuan fagoratu,

Ordainez martxoak xoil kruelki tratatu.

Martxoak hirurean hasi alta urtzen,

Itsasoa zuan haizez osoki armatzen,

Ez huan ordutikan hilaren finaraino,

Izatu pausurik guretzat egundaino.

Zenbat belatxo hartze, zenbat trebes jartze,

Papaioa² nausi eta gabiatik galtze,

Hamahiruraino gintian frogatu,

Momentu tristerikan han artean pasatu.

Hamalaurean huen haizea hain handi,

Halaber itsasoa hanbat izigarri,

Non baikinduan jarri biharamun artian,

Su eta khepean hekin burua etsian.

San Josephen bezpera hire egun tristea,

Orduko itsasoaren gauzaren dorphea,

Espantitzeko zuen nola gure untzia

Etzen erdiratu egun hartan guzia.

Lema bastoina zuan egun hartan hautsi,

Bai eta papaioa ezin hartuz utzi,

Bai gehiago dena lemako burdina,

Hautsia aurkhitu, han zuan bada mina.

Hirur palenkuz³ gindian lema trunkatu,

Eta sahetsetarik palenkinez hartu,

Lema bastoina ere fite zuan moldatu

Eta delienki bere tokian sarthu.

Bertze egunez deus ere erranagatik,

Ezkintuan batere hobeki horgatik,

Gure egun guzietako penen errateko,

Aithortzen diat ni sobra naizela flako.

Ez zituan ez xoilki haize itsasoak,

Gure hituan etsai egun orozkoak,

Bertze etsai berri bat zuan hekin juntatu,

Tronpan bietako ura belan agertu.

Ordu hartan nituen bertzeak ahantzi,

Kontsulta egiterat goiti iganarazi,

Ur hura nondikan heldu othe zen jakiteko,

Eta gero zenbait entsaiu egiteko.

Hainitz luzatu gabe bazuan berria,

Brankaren azpitikan zela ithurria,

Halaber orain bazela aborreko aldean,

Istripak utzia beso bat hartzean.

Ordu hartan ziteian bai deliberatu,

Purrina ematerat laster entsaiatu,

Brankaren ezpartza nola ur handian baitzen,

Alferrik zituan hartako pulunpatzen.

Oh! Bada zuk dakizu, Jauna, oh handia,

Ordu hartako gure bihotzen berria,

Fagoratu gintuzun, Jauna, zure graziez,

Eskerrak merezi dituzu bethi ordainez.

Aphirilak zituen justu hemeretzi,

Noiz ere baikinduen zundaz ardietsi,

Bazko egun handian ginduen atheratu,

Biaramunean Plazentzan barnan sarthu.

Fofertsa⁴ behar diat hemen bai aiphatu,

Zenbat untzi gaxo hura zen tormentatu.

Jakin ezak Zarrantza dela haren izena

Jaungoikoak bethi demola fortuna ona.

[1] Eskuizkribuak manque, dio, baina BZ, II, denez hemendik hartu dugu, 102-105.

Bertsomoldea: A13A13B13B13.

Nôtre Dame de Sarrance 250/300 tonadun eta 50/55 gizoneko itsasontzia, 1672an Donibane Lohizunetik partitua Norvegia alderantz Thomas de Casabielle kapitainaren manupean; eta 1688an Samson de Haristeguy komandantearen zuzendaritzapean Groenlandia aldera. Kontuan harturik 1691n Haristeguy La Fortune itsasontzi kortsariko buru zela, pentsa daiteke 1688-1690 inguruan sortu zitzaizkiola Zarrantzari arazoak Ternuan eta urte horietakoa dela poema. (Ik. A. Lassus, «Capitaines de navires et de corsaires de Saint-Jean-de-Luz», Saint-Jean-de Luz. Ekaina, 1994, 476. or.).

[2] Papoia: trinketeko mastaren tanbuletei iltzaturiko polea. (Migel Laburu, Itsas dokumentu zaharretan erabilitako hitzak jasotzen dituen hiztegi laburra. Gipuzkoako Foru Aldundia, 1992).

[3] Palanca gaztelerazkotik: burdinazko barra.

[4] Il faut faire ça frantsesezkotik: gertaera.