Susa-ko liburuak

Leloren kantua ¹

(Bizkaikoa)

Lelo il Lelo, Lelo il Lelo,

Leloa zarak, il leloa.

Romako armak alegin eta

Bizkaiak daroa zantzoa.

Oktabiano munduko jauna

Leko bidi Bizkaikoa.

Itsasotati eta leorrez,

Imini deusku moltsoa.

Leor zelaiak bereak dira,

Mendi tantaiak lausoak,

Leku ironian gagozanian

Nokberak sendo dau gogoa.

Bildurrik gitxi arma bardinaz

Eramaiazu gexoa,

Soiak gogorrak badirituiz

Narru bilotsa surboa.

Bost urteko egun gabean

Geldi bagarik botxoa,

Gureko bata il badagian

Bost amarren galdua.

Aek anis ta gu gitxi ta ia

Azke in dugu Lalboa,

Geure lurrean ta aen errian

Birotx ainbaten zamoa.

Ezin geiago [...]

[...]

Tiber lekua geldiko zabal

Utxin tamaio grandoia.

[...]

Andi aristak geisto sindoak

Betiko naias nardoa².

[1] «On croit, malgrè l'autorité de M. G. de Humboldt, que cette héroïde est apocryphe, et qu'elle a été fabriquée dans les derniers siècles, à peu près comme les poèmes d'Ossian, recomposés par Macpherson ... Lelo, il Lelo / Leloa: / Zarac il Lelo / Leloa!» (A. Chaho, Histoire.., 27.).

A. Chaho, «Chant cantabrique (Lekobide)», Revue d'Aquitaine, 1857, I, 9-11.

Jakina den bezala XVI. mendean Juan Iñiguez de Ibarguen eta Cachopin doktorearen semeak asmatutako kanta dugu hau, Simancas-eko artxibotegian dagoena. (Originalaren kopia, Urkixo Ondarea, 5997). G. Humboldt, Berichtigungen und Zusaetze zum ersten Abschnitte des zweyten Bandes des Mithridates über die Cantabrische oder Baskische Sporache. Berlin, 1817, 84-89.

Aipatzen dute besteen artean Gayangosek (MS), Michelek, 231-233; Bladé-k, 445-447; eta I. Estornesek, «Noticia de viejos cantares y textos (Desde 1321) «, Literatura I, 1978, 66-67. Honek Gerrari jarraiki oraindik uste du Lekobide Bizkaiko jaun izan zela. Gayangosen itzulpena honakoa zen «Octaviano señor del mundo, pero no de Vizcaya». K. Mitxelenak «Contra Lekobide» (ASJU, 1986, 291-313), Ladislao de Velasco aipatuz «excepto en Vizcaya» bezala itzultzen du ere, Leko bidi adizkera baita lekot, lek(h)at bedi, leku bedi, 'lugar no tuvo, excepto', eta ez patronimikoa, beraz, kanta ez da mintzo ustezko Lekobide baten balizko garaipenaz «supuesto triunfo de un supuesto Lekobide sobre Octavio Augusto», baizik bertsogile batzuen asmakizunaz.

Hona Michelek egin komentarioa:

«À mon sens Lelo il lelo, etc, n'est qu'un refrain, une èspece de flonflon, de tra la, la, dérivé de l'espagnol helo (voici) par lequel commence une ancienne romance:

Helo, helo por do vien

El infante vengador

Caballero a la gineta

En un caballo corredor.

[...] abondant en archaïsmes, en termes perdus et inconnus, dont on peut risquer l'explication que sous toutes réserves» (Michel..., 230, 231.)

[2] «Andi arichak / Guezto seïndoaz / Betigo naïaz / Nardoa! Les chênes superbes dépérissent à la coupe becquetés sans cesse par l'oiseau grimpeur. Improvisateur Cantabre. (Siècle d'Auguste)» (A. Chaho & A. D'Abbadie, Études... 51).

Konpara ezazue Juan Carlos Guerra eta José Antonio Azpiazuk egin irakurketekin: «Andiar - istak geisto sindoaz / Betiko nayas nardoa. Los (infatuados) grandes de burlas con el duro malvado, con la aspiración de siempre (logran) el derrumbadero.» (Juan Carlos Guerra, Viejos textos del idioma. Los cantares antiguos del euskera. Donostia, 1924, 92).

«Hay avecillas que a fuerza de subir y bajar por los robles robustos los pierden» (J. A. Azpiazu, Cantos vascongados (1872), Francisco Asenjo Barbieri, Documentos sobre música española y epistolario. (Legado Barbieri), ed. E. Casares, Banco Exterior, Madrid, 1988, 261.)

Emeterio Arresek Zara antzerki sortu zuen gaiaz, Eduardo Mokoroak eresaldu zuena eta Tolosako Abesti-taldeak kantatu 1913ko Euskal Jaietan.