Aurkibidea
Chants Basques
Agosti Chaho
Aitzin-solasa
Patri Urkizu
GERRA ETA LAUDORIO
Gerlako koplak Luis XIVen ohoretan
Laphurdi, Baxa-Nabarre, Ziberua gureki
ITSAS KANTUAK
BALADAK
IRRI ETA ZIRI
Koplak Haltsu eta Jatsuren aidean
Soro arratoia eta etxe arratoia
AMODIOZKOAK
Eztizüt ez nik phentsatzen hiltzia
Gaiaz nenguelarik lo eginik ohian
Jilofreia eijerra, zük naizü xarmatzen
Khantore bat herritik aphirilan emanik
Khantoriak berririk Ozarainen eginik
Khantoren egiteko sujeta berririk
Khantu berriren khantatzera nuazü
Maite bat maitatzen det maitagarria
Mila ta zortzi eunta zortzigarren urtian
Mila zortzi ehun eta hogoi eta hamabian
Txori erresinula üdan da kantari
Txori erresinola, hots emak eneki
Ürzo aphal gaxuak hasperen egiten
Xarmagarri bat dizut maite bihotzeti
Amodioa
Agosti Chaho
Aurkibidea
Chants Basques
Agosti Chaho
Aitzin-solasa
Patri Urkizu
GERRA ETA LAUDORIO
Gerlako koplak Luis XIVen ohoretan
Laphurdi, Baxa-Nabarre, Ziberua gureki
ITSAS KANTUAK
BALADAK
IRRI ETA ZIRI
Koplak Haltsu eta Jatsuren aidean
Soro arratoia eta etxe arratoia
AMODIOZKOAK
Eztizüt ez nik phentsatzen hiltzia
Gaiaz nenguelarik lo eginik ohian
Jilofreia eijerra, zük naizü xarmatzen
Khantore bat herritik aphirilan emanik
Khantoriak berririk Ozarainen eginik
Khantoren egiteko sujeta berririk
Khantu berriren khantatzera nuazü
Maite bat maitatzen det maitagarria
Mila ta zortzi eunta zortzigarren urtian
Mila zortzi ehun eta hogoi eta hamabian
Txori erresinula üdan da kantari
Txori erresinola, hots emak eneki
Ürzo aphal gaxuak hasperen egiten
Xarmagarri bat dizut maite bihotzeti
Amodioa
Agosti Chaho
I
Leloren kantua 1
(Bizkaikoa)
Lelo il Lelo, Lelo il Lelo,
Leloa zarak, il leloa.
Romako armak alegin eta
Bizkaiak daroa zantzoa.
Oktabiano munduko jauna
Leko bidi Bizkaikoa.
Itsasotati eta leorrez,
Imini deusku moltsoa.
Leor zelaiak bereak dira,
Mendi tantaiak lausoak,
Leku ironian gagozanian
Nokberak sendo dau gogoa.
Bildurrik gitxi arma bardinaz
Eramaiazu gexoa,
Soiak gogorrak badirituiz
Narru bilotsa surboa.
Bost urteko egun gabean
Geldi bagarik botxoa,
Gureko bata il badagian
Bost amarren galdua.
Aek anis ta gu gitxi ta ia
Azke in dugu Lalboa,
Geure lurrean ta aen errian
Birotx ainbaten zamoa.
Ezin geiago [...]
[...]
Tiber lekua geldiko zabal
Utxin tamaio grandoia.
[...]
[...]
Andi aristak geisto sindoak
Betiko naias nardoa2.
[1] «On croit, malgrè l'autorité de M. G. de Humboldt, que cette héroïde est apocryphe, et qu'elle a été fabriquée dans les derniers siècles, à peu près comme les poèmes d'Ossian, recomposés par Macpherson ... Lelo, il Lelo / Leloa: / Zarac il Lelo / Leloa!» (A. Chaho, Histoire.., 27.).
A. Chaho, «Chant cantabrique (Lekobide)», Revue d'Aquitaine, 1857, I, 9-11.
Jakina den bezala XVI. mendean Juan Iñiguez de Ibarguen eta Cachopin doktorearen semeak asmatutako kanta dugu hau, Simancas-eko artxibotegian dagoena. (Originalaren kopia, Urkixo Ondarea, 5997). G. Humboldt, Berichtigungen und Zusaetze zum ersten Abschnitte des zweyten Bandes des Mithridates über die Cantabrische oder Baskische Sporache. Berlin, 1817, 84-89.
Aipatzen dute besteen artean Gayangosek (MS), Michelek, 231-233; Bladé-k, 445-447; eta I. Estornesek, «Noticia de viejos cantares y textos (Desde 1321) «, Literatura I, 1978, 66-67. Honek Gerrari jarraiki oraindik uste du Lekobide Bizkaiko jaun izan zela. Gayangosen itzulpena honakoa zen «Octaviano señor del mundo, pero no de Vizcaya». K. Mitxelenak «Contra Lekobide» (ASJU, 1986, 291-313), Ladislao de Velasco aipatuz «excepto en Vizcaya» bezala itzultzen du ere, Leko bidi adizkera baita lekot, lek(h)at bedi, leku bedi, 'lugar no tuvo, excepto', eta ez patronimikoa, beraz, kanta ez da mintzo ustezko Lekobide baten balizko garaipenaz «supuesto triunfo de un supuesto Lekobide sobre Octavio Augusto», baizik bertsogile batzuen asmakizunaz.
Hona Michelek egin komentarioa:
«À mon sens Lelo il lelo, etc, n'est qu'un refrain, une èspece de flonflon, de tra la, la, dérivé de l'espagnol helo (voici) par lequel commence une ancienne romance:
Helo, helo por do vien
El infante vengador
Caballero a la gineta
En un caballo corredor.
[...] abondant en archaïsmes, en termes perdus et inconnus, dont on peut risquer l'explication que sous toutes réserves» (Michel..., 230, 231.)
[2] «Andi arichak / Guezto seïndoaz / Betigo naïaz / Nardoa! Les chênes superbes dépérissent à la coupe becquetés sans cesse par l'oiseau grimpeur. Improvisateur Cantabre. (Siècle d'Auguste)» (A. Chaho & A. D'Abbadie, Études... 51).
Konpara ezazue Juan Carlos Guerra eta José Antonio Azpiazuk egin irakurketekin: «Andiar - istak geisto sindoaz / Betiko nayas nardoa. Los (infatuados) grandes de burlas con el duro malvado, con la aspiración de siempre (logran) el derrumbadero.» (Juan Carlos Guerra, Viejos textos del idioma. Los cantares antiguos del euskera. Donostia, 1924, 92).
«Hay avecillas que a fuerza de subir y bajar por los robles robustos los pierden» (J. A. Azpiazu, Cantos vascongados (1872), Francisco Asenjo Barbieri, Documentos sobre música española y epistolario. (Legado Barbieri), ed. E. Casares, Banco Exterior, Madrid, 1988, 261.)
Emeterio Arresek Zara antzerki sortu zuen gaiaz, Eduardo Mokoroak eresaldu zuena eta Tolosako Abesti-taldeak kantatu 1913ko Euskal Jaietan.