Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
2000, saiakera
264 orrialde
84-86766-98-2
azala: Garbiņe Ubeda
Joan Mari Torrealdai
1942, Forua
 
Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
2000, saiakera
264 orrialde
84-86766-98-2
aurkibidea

Aurkibidea

Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre

Zentsuraren sistema

Liburuaren aurretiazko zentsura

Aurretiazko zentsuraren aurretik

Zentsura ez du frankismoak asmatu

Ortega y Gasset-en herentzia?

Etxeko tradizioa

Dirigismotik permissio negativa-ra

Zentsura bere burua zuritzen

Legeria

Fragaren Legea

Antilibelo Legea

Usaimena

Liburu eta autore debekatuak

Zentsura mekanismoak

Zentsore / Irakurlearen lana

Ebazpenak

Zentsuraren morroiak

Zeregina

Izen gordeak

Konposaketa

Euskal "irakurleak"

Kontrol soziokulturala

Probintzietako Ordezkaritzak

Euskal Herriko delegatuak

Langileak

Zentsura euskal liburuei (1936-1983)

Motiboak errenkadan

Dokumentuen peskizan

Emaitzekin pozik

LEHEN ALDIA: 1936-55

1936-48

Politika berria?

Katalunia ez dago horren urruti

"Francotar euskaltzaleak?"

Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia

Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea

Euskaltzaleen jarrerak

Lehen ezabaketak

"Grafía española"

Rocamoragatik izan ez balitz...

Prentsan euskararik ez

1949-55

Jon Etxaideren desgiroa

Bitartekariak

Santi Onaindia, intsumisoa

Itxaropena argitaletxea

Amabost egun Urgain'en

BIGARREN ALDIA: 1956-75

1956-63

Urte giltzarria

"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"

Garoa-ri zentsura bikoitza

Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak

Zazpiak bat auzitan

Izen separatistak

Frankismoa "bertsolaritzaren" alde

Luis Madariagaren zubilana

Ziririk ez zentsurari!

Mamutxak

Elorri

Zentsura Peru Leartzako-ren alde

Orixe Peru Leartzako-ren kontra

Goazen Lourdes'a

Itzulpenik ez du nahi frankismoak

1964-68

Fraga legegile

Tranpa saduzeoa

Aldizkarietan ere gaia da arazo

Ez omen dago zentsurarik

Txosten politiko-sozialak

Europara Espainiatik barrena

Zentsura txaloka!

Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez

Beste izakia: hiru arrazoi aurka

Zentsoreak itzultzaile

Dinamika dinamita bihurtu zuten

Itzulpenen antologia

Euskal Harria

Harrizko Herri Hau

Arestiren literatur lanak osorik

Zarzalejos eta Aresti

Politika editorialaren lehen urratsak

Hiru kolpe antzerkiari

1969-75

Saiakera gehienak onartuak

Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu

Nekezari euskalduna

Dialektikaz eta kulturaz

Lur argitaletxearen kalbarioa

Afrikar iraultzaren alde

Marxen itzulpen bikoitza

Utopiatik errealitatera

Claveríaren sorgin-ihizia

Gordailu gurutzadaren biktima

Zentsura morala

Elsa Scheelen ez dago osorik

Ukronia: sorpresa eta haserrea

Amets luzeegia

Olerkiaren arriskua

Isturitze-tik Tolosan barru

Laino eta sasi artean

Euskadi eta Euskal Herria: bi herri

Gramatika gorrituena

Autodefentsa lotsagarria

Hiru gizon bakarka

Antonio Albizu Salegi

Salbuespen egoeran

Batasun totalitarioa

HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI

"Zentsura" kakotxen artean

Bonbak eta sekuestroak

Istiluak, euskal liburutik erdarazkora

Altuegi doan usoari tirorik ez

Historikoki zuzena

Unibertsitatea gora eta behera

Euskaldunak

Maite dedana

Zera

100 metro

Independentzia ekonomikoa?

Askatasunaren yarrai

Euskadi 1984

Zentsuraren ondorioak

Hizkuntzaren alorrean

Politikaren alorrean

Historiaren alorrean

Azken gogoetak

Erosi: 14,28
Ebook: 3,12

Aurkibidea

Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre

Zentsuraren sistema

Liburuaren aurretiazko zentsura

Aurretiazko zentsuraren aurretik

Zentsura ez du frankismoak asmatu

Ortega y Gasset-en herentzia?

Etxeko tradizioa

Dirigismotik permissio negativa-ra

Zentsura bere burua zuritzen

Legeria

Fragaren Legea

Antilibelo Legea

Usaimena

Liburu eta autore debekatuak

Zentsura mekanismoak

Zentsore / Irakurlearen lana

Ebazpenak

Zentsuraren morroiak

Zeregina

Izen gordeak

Konposaketa

Euskal "irakurleak"

Kontrol soziokulturala

Probintzietako Ordezkaritzak

Euskal Herriko delegatuak

Langileak

Zentsura euskal liburuei (1936-1983)

Motiboak errenkadan

Dokumentuen peskizan

Emaitzekin pozik

LEHEN ALDIA: 1936-55

1936-48

Politika berria?

Katalunia ez dago horren urruti

"Francotar euskaltzaleak?"

Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia

Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea

Euskaltzaleen jarrerak

Lehen ezabaketak

"Grafía española"

Rocamoragatik izan ez balitz...

Prentsan euskararik ez

1949-55

Jon Etxaideren desgiroa

Bitartekariak

Santi Onaindia, intsumisoa

Itxaropena argitaletxea

Amabost egun Urgain'en

BIGARREN ALDIA: 1956-75

1956-63

Urte giltzarria

"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"

Garoa-ri zentsura bikoitza

Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak

Zazpiak bat auzitan

Izen separatistak

Frankismoa "bertsolaritzaren" alde

Luis Madariagaren zubilana

Ziririk ez zentsurari!

Mamutxak

Elorri

Zentsura Peru Leartzako-ren alde

Orixe Peru Leartzako-ren kontra

Goazen Lourdes'a

Itzulpenik ez du nahi frankismoak

1964-68

Fraga legegile

Tranpa saduzeoa

Aldizkarietan ere gaia da arazo

Ez omen dago zentsurarik

Txosten politiko-sozialak

Europara Espainiatik barrena

Zentsura txaloka!

Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez

Beste izakia: hiru arrazoi aurka

Zentsoreak itzultzaile

Dinamika dinamita bihurtu zuten

Itzulpenen antologia

Euskal Harria

Harrizko Herri Hau

Arestiren literatur lanak osorik

Zarzalejos eta Aresti

Politika editorialaren lehen urratsak

Hiru kolpe antzerkiari

1969-75

Saiakera gehienak onartuak

Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu

Nekezari euskalduna

Dialektikaz eta kulturaz

Lur argitaletxearen kalbarioa

Afrikar iraultzaren alde

Marxen itzulpen bikoitza

Utopiatik errealitatera

Claveríaren sorgin-ihizia

Gordailu gurutzadaren biktima

Zentsura morala

Elsa Scheelen ez dago osorik

Ukronia: sorpresa eta haserrea

Amets luzeegia

Olerkiaren arriskua

Isturitze-tik Tolosan barru

Laino eta sasi artean

Euskadi eta Euskal Herria: bi herri

Gramatika gorrituena

Autodefentsa lotsagarria

Hiru gizon bakarka

Antonio Albizu Salegi

Salbuespen egoeran

Batasun totalitarioa

HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI

"Zentsura" kakotxen artean

Bonbak eta sekuestroak

Istiluak, euskal liburutik erdarazkora

Altuegi doan usoari tirorik ez

Historikoki zuzena

Unibertsitatea gora eta behera

Euskaldunak

Maite dedana

Zera

100 metro

Independentzia ekonomikoa?

Askatasunaren yarrai

Euskadi 1984

Zentsuraren ondorioak

Hizkuntzaren alorrean

Politikaren alorrean

Historiaren alorrean

Azken gogoetak

 

 

Hitz Berdeak

 

Joxe Azurmendiren Hitz berdeak (1970) olerki-liburuaren historia administratiboa 1970eko irailaren 23an hasten da, eta urtea eta gehiago igarota amaitzen da, hurrengo urteko azaroan. Balantzea negatiboa da autorearentzat, autorearen lagunentzat eta literaturarentzat. Bederatzi olerki debekatu zizkioten, 490 lerro guztira.

        Joxe Azurmendi bera Alemanian zegoen, eta ez zen gehiegi enteratu. Bitoriano Gandiaga buru zela, Azurmendiren lagun talde batek bildu zituen Joxeren olerkiak eta liburu gisa moldatu zituzten bere olerki-koadernoak. Eskerrak borondatezko kontsultara aurkeztu zuten liburua, bestela seguru epaitegietan bukatuko zutela. Kontsultara aurkeztearen abantaila hori da. Kontrako alderdia ere badu honek, ordea: horrelakoetan, batere eskrupulurik gabe dantza dezakeela arkatz gorria zentsoreak. Hori egin zuen kasu honetan.

        Antonio Albizu zentsorearen aburuz, testua publika daiteke, bai, baina ezabaketa pila batekin:

 

POESIA. Es un conjunto de poesías de un sólo autor. Tienen el denominador común de la tristeza ante el pensamiento de la vida, la presencia de la muerte personal y de la muerte de la personalidad vasca. En este aspecto martillea sobre la libertad del pueblo vasco en tonos que no se avienen a la Ley de prensa. Considero, por ello que deben suprimirse los trozos señalados en las páginas: 60, 69, 70, 71, 90, 129, 130, 131, 135, 140, 147-8, 150, 151-2-3-4-5-6-. Con estas tachaduras PUEDE AUTORIZARSE.

 

        EFA editorialaren izenean, Gandiagak birkontsideratzea eskatu zuen eta jatorrizko testua osorik mantentzeko bi argudio-lerro landu zituen: olerkirik gehienak jada Olerti-n argitaratuak zirela. Eta bigarrena Gandiaga bezalako poeta batena bakarrik izan zitekeen: kuantitatiboki ezdeusak zirela aldaketak, hitz bat, lerro bat, baina olerkia goitik behera hondatzen zutela.

        Zentsore berraztertzailearen eskuzabaltasuna «askatasuna» hitza eta «tiroka josi dute moralki askatasuna» esaldia onartzeraino iritsi zen. Gainerakoan hastapeneko jarrera mantendu zuen Albizuk eta ezezkoaren argudioak zehaztu egin zituen, gainera:

 

Considero que pueden autorizarse las tachaduras señaladas en las páginas 60 y 90, ya que una vez suprimidas las otras señaladas, su sentido se vuelve muy vago. Pero no pueden autorizarse las páginas 69, 70, 71, tituladas CARTZELEA: Apología de un vasco que estuvo preso; las páginas 129, 130, 131, 132 EUROPA: La Europa unida es una esperanza de poder conseguir la libertad; las págs. 135 y 140: EUSKALDUNEN IPUIN BERRIA y las págs. 147 hasta 156: MANIFESTU ATZERATUA: un cuento que adquiere un relieve especial con los acontecimientos de la ETA: la paz no es libertad, no la quiero...

 

        Obraren murriztapen hau «onartzea» erabaki zuen editorialak. Zer erremedio!

        1965-68 bitartean argitaraturiko olerki batzuk orain debekatu egin zirela eta, norbaitek pentsa lezake agian zentsura gogortu egin zela 1970ean. Sánchez Bella agintean zegoela jakinda, egia ere izan liteke. Baina kasu honetan uste dut badela beste esplikaziorik: Olerki horiek Olerti-n plazaratuak ziren, eta Santi Onaindiak baimenik gabe ateratzen ere bazekien.

        Esan dut goraxeago Bitoriano Gandiagak hartu zuela bere gain liburu hau moldatzeko konpromisoa. Hemen kontatu dugunaz gainera, berak ere badu bere istorioa liburu hau dela eta. Honela kontatu zidan Gandiagak, ahaztua nahi lukeen historia:

 

...Joxe Azurmendiren 'Hitz Berdeak' liburuaz bai erabili nituela jaleoak, baina ahaztu ditut. Joxek berak du nik prantatu nuena, eta publikatu zena eskuetan hartu eta ikusiko duzu zeintzu falta diren. «Manifestu atzeratua» sartzeko benetako ahaleginak egin nituen, baina ez manifestua eta ez besteak ez zizkidan zensurak onartu. Nik censura hitza aipatu nienean, zera esan zidaten: Españan ez zegoela censurarik, alegia. Consulta previa zela guztia, eta ez nezala berriz censurarik aipatu: «En España no existe la censura, lo que existe es la consulta. Tenga mucho cuidado con el empleo de la palabra censura». Donostiara buelta bat egin neban edo eta hara eraman nuen Olerti —Manifestu atzeratua zekarrena— eta hori ikusi zutenean, zera esan zidaten, alegia. Joan nendila Santi Onaindia Olertiren argitatzailearengana eta eska nezaiola poesia hori agertzeko baimenaren ageria eta eman nahi ezpazidan hurrengoan agente bat emango zidatela lagun, eta orduan bai eman beharko zidala. Zer pentsatua eman zidan honek eta Santirengana joan nintzen eta, jakina, baimenik etzeukan. Ni aitzakiatzat hartuta hura harrapatu nahi zuten, nonbait.