Liburuaren aurretiazko zentsura

Zentsurak sinbolizatu du Francoren zapalkuntza kulturala, baina kasu: zentsurarik eza ez da askatasuna. Edonola ere, zentsura egoteak beste muga asko dakartza berarekin, zentsura ezin baita modu isolatuan ulertu. Puzzle handiago baten osagaia da. Aginte-modu totalitario, zanpatzaile, autoritario eta beste keria asko dituen sistemaren baitan bakarrik uler daiteke. Bere ondoan izaten ditu beste eta bestelako kontrolak, zigorrak...

        Zentsura frankista ez doa inprimaketa-askatasunaren aurka bakarrik; adierazpen askatasunaren aurka doa bete-betean, eta oro har askatasun guztien aurka. Erredukzionismoa da argitalpenen zentsura inprenta-zentsura bailitzan hartzea.

        Aurretiazko zentsuraz ariko gara hemen. Hots, eskuizkribua idatzi ostean, eta argitaratu aurretik, pasa behar den kontrol administratiboa da aurretiazko zentsura. Eta liburuen zentsura bakarrik aztertu dut lan honetan.

        Ideologiaren aldetik, marko orokorraren aldetik, zentsura mota guztiak seguru bat datozela, lerro nagusietan bederen. Mekanika eta funtzionamendua, aldiz, desberdinak dira batetik bestera.

        Komunikabide bakoitzak du bere zentsura-antolaketa propioa. Sail desberdinetan kokatuak daude: egunkariak, aldizkariak, ikuskizunak, antzerkia, kantua, zinema, irratia, telebista. Erraz ulertzen da ezin direla antolaketa modu berarekin kontrolatu egunkari bat eta, adibidez, liburu bat.

        Bat-bateko komunikazioaren alorrean, adibidez, kontrola bi fasetan antolatu zuen frankismoak. Antzerkian, edo kantu-jaialdian, gidoitik ateratzea erabat debekatua zegoen. Baina, hala ere, badaezpada in situ ere kontrola egiten zuten. Auzi larria sortu zion zentsurari bertsolaritzak. Gidoia, gaia eta hitzak aurretiaz eskatu izan zituzten inoiz. Kantuekin ere hori egin ohi zen: jaialdirako kantuen hitz guztiak itzuli eta zentsoreen eskuetan utzi behar ziren. Uste zuten, nonbait, bertsolariekin ere kantariekin bezala egin zitekeela.

        Hitz gutxitan esanda: zentsuraz ari gara; aurretiazko zentsuraz; eta liburuaren zentsuraz.