—109—

Zaitegi'tar Jokin'i

1956-X-?

        Adiskide laztana,

        Zure erantzuna herenegun heldu zait, eta eskerrak derauzkitzut haren gatik. Nire poema dagoneko amaiturik dut eta honekin batean igorten derautzut gehiago luzatu gabe. Beldur naiz ilhun goibel eta ulhergaitz samarra irudituko zaizula. Egia date... Alabainan ez dut nahi izan edozein irakurlek aisa ulhert dezan; dakhuskezunez, poemaren guna oso nire baithatikoa da, oso subjektivua, eta neholaz ere ez nuke nahi nire sendimenduen berri vulgum pecus-ak jakin lezan. Hots, gutientzat dut idatzi neurthitzalde hori (bertzeek ere zerbaiska goza ahal dezatentzat, hargatik, saiatu naiz forma den aldetik ahalik aphainen egitera, hoskidetzaz, akzent-jokuaz, hitzen hautuaz) bainan zeuri, ez bakharrik ene adiskide, bainan aphez eta beraz giza-gogoaren ezagutzaile bait zara, aphur bat azalkatu nahi neraukezu. Poemaren oinharria Buruilan Zuberoan lehen-gusina gazte batekin (15 urte ditu) ukhan ditudan sendimenduzko(?) har-emanak dituzu; lehen ahapaldian, neskatxarekikoa gerthatu baino lehen nire gogo-giroa nolako zen erraiten dut: dakizun bezala, nik munduaren kontzepzino bat oso pessimista dadukat ( ez dut ezkor hitz-berria erabilten, ezen norbait pessimista izan daiteke, eta hala ere baikor, hots mundua eta izaitea den bezala onhart dezake: pessimistarik handiena izan den Nietzschek amor fati hori aski gora aldarrikatu du...) eta ahapaldi hortan erakhutsi nahi dut ez duela balio (nire ikhusgunerik bereren) gauzei eta gizonei atxikimendu ukhan diezaiegun, gauzok eta gizonok egiazko izaiterik ez dutelakotz, h.d. osorik eta bethiko den izaiterik: herioaren symbol bat den gauak, heien itxura lanhotzen eta ilhuntzen duen araura, heien mugatu izaitea are garbiago jakin erazten derauku. Bigarren ahapaldian, aldiz, azaltzen dut nola neskatxak eta nik izan genduan sendimenduzko eta aragizko elkharrekilakoa pessimismu orokor horren ezabatzera zoan —gure bi arimen (horrelako entelekhiarik ba dela emaiten ba da...) elkharrekilakoaren symbola izaiki sendimenduzko eta aragizkoa. Hirugarren ahapaldian, erakhusten dut sortzera zoan maitharzun berri hura nola neronek zaphatu eta hilduratu nuen, adimenari edo zentzu on-ari jarraikiz: gu bien arteko ahaidegoa, adinaren berdin- eza eta bertze zio batzu gatik ezinezko zelakotz; hobe da beraz amets egon dadin, bai eta ametsa ere ahantz dezadan, bertzela, ametsa egia bihur eraztera saia ba nendi, zikhinkeria eta aragikeria huts gertha laiteke. Azken ahapaldian, adimenak (ene jakintzak) are zeharoago ezezten du amets egina, erakhusten derautalarik mundu honetan ezinezko den maitharzun hau bertze mundu batean ere —arimaren edo psykhearen munduan— ez dela loretuko; ezen horrelako mundurik ba da ere (zalantza hori azaldu nahi du othezko Jainkoa hizkuntzak, nahiz giristinoen Jainko nortarzunduna, nahiz pantheisten eta okkhultisten psykismo oharmen gabekoa delarik Jainko hau...), mundu honetako zerek eta gerthariek ez dutela harekin zer-ikhusirik diost zentzuak. Bainan, adimenari eta zentzuari jarraiki ba natzaie ere, are etsiturikago gelditzen naiz, amets egina egiazki ezin ahantziz bihoztoi eta zentzudun izaitearen bortxaz ere; horrengatik deraukot ene poemari bigarren izenburutzat «the mad pride of intellectuality» ibeni (E.Poe-ren poema batetik hartu dut: «To...» izeneko poema). Poema eta oharra argitara itzazu E.G.-an, bainan ez, othoi, azalpen hau: zeuretzat soilki bait dut egin, nire gogo urduri eta zalantzatiaren berri bait dakizu jadanik.

        Ba ditut bertze lan zenbait idatzirik zure aldizkarirako; baina ikhusten dut ez dudala lehiatu beharrik heien garbitan ibentzekotz, ez bait zagoz idazlan mentsean. Erranen derautzut beraz zeintzu ditudan lanok, eta zure ihardespenean zuk jakin eraziko derautazu zeintzu behar derauzkizudan lehenik igorri, eta noizko. Hauk dira: 1º) «Gizagaindia Nietzscheren araura»; luzeska da, 10 edo 12 orrialdetakoa, ez dut uste Euskaldun elizkoienak minbera eraziko dituenik, oso ardura handirekin egin baitut. 2º) «Psi-faktorea», parapsykologiko idatz-saio bat, 3-4 orr. 3º) «Herria eta estatua», alemanetiko itzulpen bat, 3-4 orr. 4º) «Ebakunde bat», iphuin-labur bat, E.A. Poeren gisakoa, 2-3 orrialdetakoa.

        Nire eritzia eskatzen derautazu azkenengo Euzko-Gogoa-ri buruz. Hona laburzun. Itxuraz den bezanbatean, asko irabazi du aldizkariak, nire aburuz, format ttipiago batean eginik izaiteaz; bertzalde iruditu zait irar-hutsak —aitzineko banakoetan hain ugari izan ohi zirenak— urrituz doatzala... zorionak irarkolako langileei! Idazlanak, berriz, jakingarri eta ernagarri izan zaizkit, gehienak behintzat. Atseginekin irakurri ditut philosophiazkoak: «Platon eta Sokrate», eta Ithurralderen «Spinoza» —eta azken honen jarraipenaren haiduru erpai nago. Aiphamen berhezi bat merezi du A. Villasantek Añibarroz egin duen istudioak; euskal-idazlearen ingurumeneko zeren berri xehea emaitea gauza berria da, ederki laguntzen bait gaitu haren euskaltzaletarzunaren zioak ulhertzera— eta guhauren euskaltzaletarzunarenak ere aldabatera, nahiz bertzelako diren. Sail hortako bertze lanak ere balio handiko irudi zaizkit; eta Bereziartuak behin Ortega y Gasset-en gogamenaz lan hedatuago bat eginen duelakotan nago, ene ustea baita espainitar oldozle hau izan dela, O. Spengler-en ondotik, XX-garren mendeko Europaren ongi-ezaren kausak hobekien ikhertu eta ikhusi dituena. Orain kritika zenbait: berriz ere aldizkariaren izenaz dela-ta, ez dakhusat zertarako Euzko hori gorde zaion... zergatik egiazko forma ez erabil: eusko edo, hobeki, euskal?? Bertze akats ttipi bat aurkhitu deraukot aldizkariari: sail gehiegitako idazlanak dakharzkiala litteraturakoak, gogo-jakintzetarakoak, poemak, herri-iphuinak... Nire eritziz, zenbaki bakhoitza sail bakhar bati eskaini behar litzaioke —sail-aldizkaririk atheratzeko diharurik ez duguno.

        Euskal idazleen etxeari buruzko berriak ere atseginekin irakurri ditut. Agian zure urrhats hoiek ondore onik lortuko dute! Hala ere, asmo bitxia zait delako etxe hortan «bar» bat izaitea —batez ere kampoko norbait ba da jabea; othoi ez utz Euskaldun batzuen euskaltzaletarzuna eta bertzetsuen diharuzaletarzuna hegatz baten pean elkharren ondoan bizitzera... Bainan arazo hortaz eta euskal idazleen bilkhuraz xehekiago idatziko derautzut urrengo aldian, ene asmo berheziak azalduz.

        Aldi honetako uzten zaitut, ene goraintzirik hoberenak zuri igorriz. Nire burhasoek ere bihotzez agurtzen zaituzte.

        ''' J. Mirande.

        P.S. Andimaren berriak hartu berri ditut. Bethi gogo aphalik dagola antz emaiten du gizajoak. Hala ere ez du Europarako itxaropena galtzen, diostanez. Bear bada egun hoietariko batean uste gaberik agerralditto bat eginen derauku??