—90—

Ibiñagabeitia'tar Andima'ri

1955?-VI-12

        Adizkide guztiz maitea!

        «Irlandara...»-ren IV-garren zathia ez derautzut eskuthitz hunekin batean igorten, oraindik ez dudalakotz hamaitu; eta hamaitzea eguriki ba nu zuri erantzuteko, nire inhardespena heinik gabe luzatuko nuen, engoitik hilabethe bainoago ba duelarik idatzi zinerautala. Sekulan baino alphertuago eta aspertuago nago bainan, jainkoak eta ez-jainkoak lagun, nire lantto horren ahal bezain laster bururatzera entseiatuko natzaizu eta ahal bezain laster bidaliko derautzut, hegabidez edo bear-ba-da bide ordenariz. Dena dela, IV-garren zathi horrek —«erortzaren zioak, eta sendagailuak», hots—, ez du hainbat garrantsirik, eta labur samarra izanen da, ezen, ene ikhuskeran, Irlandararen erortzak edo hobeki eta zehazkiago expressatzekotz, haren berphizt-ezinak zio bakhar bat daduka benetan: hizkuntza horrek oraintiar bizimoldeari egokitu ez zaiolakotz prestige-rik aski ez ukhaitea jendeen gogamenean; eta sendagailu bakharra, egiaz, delako prestige hori hari bihurtzea lizateke, bainan berantegi dela hortarakotz uste dut nik. Berdin erran daiteke, mutatis mutandis, Euskara edo Breizara edo Oc- hizkuntzaren gainen ere.

        Bozkariotzen naiz Tovar Jaunak nire istudioaz igorri derauzkizun hitz onak gatik. Bozkario gehiago nuke neure hertarrek ere khonduan har ba litzate ene ahaleginak euskal-kulturaren alde; bainan haurkeria bat da ezinezkoarekin amets egitea...

Euzko-Gogoa zinez hobeturik iruditu zait —eskerrik anhitz bidali derauzkidazun bi banakoak gatik— eta idazkirik gehienak zaletarzunez irakurri ditut: batez ere Saroyan eta Vergili-ren itzulpenak, «Frederic Chopin» eta «Euskalherriaren Adiskideak eta»; Barandiaranen mythologia ere atsegin izan zait —jadanik erdaraz irakurria nuen bainan egokiago da garrantsi hortako lan bat herriko hizkuntzan ere izaitea; ederki itzulirik dago- nork egin du itzulpena, egileak berak, ala zuk othe?

        Halaz ere, berriz ere erran behar derautzuet artha handienaz ibilteko erdal-hitz batzu eman behar direnean artikuluren baten kursean —ez naiz ene artikuluaz mintzo kasik hutsik batere gabe argitara duzuelakotz, eta eskerrak zor derauzkitzut horren gatik— bai eta jakintzazko gaietan kontentgaitzago izaiteko ere; bertzela parregarri geldituko gara atzerriko sapienten begietan. Jakina, ez dut erran nahi gauza segurrak baizik ez dituzuela publikatu behar; jakintzazko oinharririk ez duten ustekizunak alderatu behar dira ordea. Adibidez: ongi deritzait Barandiaranen hypothesisa, Euskaldunak Cro-Magnondar endatik dathozela alegia, zuen aldizkariaren horrialdeetan aurkheztea, nahiz neronek, bertze askoren ondotik, ez dudan hartan sinhesten, ezen Barandiaran oso ethnologu ona da eta argumendu sendo zenbait emaiten ditu bere ustekizun horren zurkhaitz. Bainan «Euskera arriaroan» izeneko lanaz bertzera deritzait... eta Lopez-Mendizabalen atheraldiak euskal-hitzen sorkhunaz en passant ere aiphatzeak ez derauko irakurleari irabazirik ekharriko! Aithortuko behar da abertzale izaiteak Euskaldun askori begiak lausotu derauzkiola, edozein jakintzaren inguruan lan egiten hasi den ber, Arana-Goiriren linguistikako entseiuetarik Irujoren historia-lanetaradino. Geroago eta sakonago murgiltzen ari garela pseudo-jakintzan irudi zait eni eta norbait bertze bidetik hasi nahi denean, guztiz gehienek Euskaldun txartako dadukate.

        Erran gabe doa ez dudala Congreso Mundial Vasco-rako deirik hartu. Hainbat hobe: euskaldun demo-khristiarrok nehoiz baino ok-eginerazgarriago zaizkit, eta hizkuntzaz bertze, deus ez dut heiekin komun denik. Ai litza Ortzik leherteraz judu-katoliko hoik!!! Hala biz.

        Ba âl dakizu Charritton apheza diharu biltzen hasi dela Eskual-etche baten eraikiteko Parise huntan. Garikoitx xainduaren egida-pean izanen omen da etxe hori; haren helburua : veiller aux intérêts sociaux et spirituels des Basques (hots, meza, beila, dantza onest, mus-joku, ea., izanen dira) eta hogoi miliun behar ditu hortarako. Pentsa ezazu zer lan burura giniron Euskararen berphizkundeari buruz diharutza horren hogoiena ba gendu.

        Euskaldun gehienen eretzean —erran delako abertzale eta euskaltzale anhitz barna— nik bezal-bezala irizten duzula ba dakhusat. Astinaldi ederrik emaiten derauezu zure idazkietan eta botzik irakurten ditut zure elhe gogor, bainan egiatiak. Halaz ere, nire aburuz, era hortako astinaldiek ez dute ondorerik ekharriko, abertzale-euskaltzale aizun hoiek ez bait dituzte benetan hartzen. Agerrean jarri behar ginateke heien aurkha, abertzaletarzun aizun hori arnegatzen dugula guztiek —herkhideek eta atzerritarrek— argi eta garbi jakin dezatentzat. Bertzela bethi ere gure halaeginak beren xede maltzurren onerako erabiliko dituzte, orain arte egin duten antzora; Krutwigek zuzenki zioenez, gu, euskal-idazleok, euskal-kulturaren aldeko borrokariok, Aguirre edo Charritton edo horrelako Euskaldun handi-en konszientza ona gara; gu ez ba gina, atzerritar orok, nahiz Euskaldunen adiskide izan ere, laster ikhus liro heien abertzalekeria haize eta elhe alpher baizik ez dela. Zertako ordea heien konszientza ona izan behar dugu? Zer dugu kommunik?? Nire ustez, lan ona eginen zenduke Euskalherriaren alde delako abertzale-en aurkha oso-osoki agertuko ba zina zure aldizkariaren bitartez; asmoak eta gure jendearen gogamenak garbituko zenituke behintzat eta hori dugu beharrezkoen, heldu garen phondu huntan.

        Itzulpen batzu egin ditut: bat Engeleratik, humour-ezko iphuin batena; bertze bat Gaskoinetik (!), khondaira surrealistarena. Mitxelenari igorri nerauzkion aldiz, Egan-en publika litzantzat, bainan ez dirudi hala egin duenik; Laphurtar Klassikoa ez dateke hango ispiritu zolientzat aski egoki... Pernando Amezketarraren hizkuntzan idatz ba neza, bertzelako lizate iphuina, non-ere-bait-da... Ez ba ditu argitaratzen, zeorri bidaliko derauzkitzut.

        Nietzsche-ren Zaratustra-ren itzulpenak noiz emanen dituzue Euzko-Gogoa-n? Hala nahi nuke. Zaitegik ez ba du pentsatzen idazle hori pornographu bat dela...

        Zer zuzenaz Oinamendik ene poema uts hoik bere bilduman argitara ditu? Nork erranen eni.

        Ene goraintzirik amultsuenak har itzazu eta ekhia izan bedi zurekin bethi.

        ''' Jon Mirande.

(Zure atseginerako, behar-ba-da)

EZTEI BERRI

Ejein esti gunemu

                        (Platon-ek edo bertze zuhur batek)

Maitea ez bait zara

        ni gana jin harzara

        emana gatik hitz,

        eginen dâutzut ukho,

        ez zaitut nardatuko

        su hila ezin phitz.

        Maitea bihotz itsu

        zinen, hezgaitz, alditsu,

        zu galduz ez dut min:

        zu joanik, neska gazte,

        eskua dut emazte,

        jauskor, amoros, zin.

        Bertzên beharrik gabe,

        nihaur nihauren jabe,

        supherki soil, nonbait,

        zeru goran bezela

        Jainkoa ba naizela

        engoit' irudi zait.

        Rythmua: ./././.

                ./././.

                ./././