—157—

Etxaide'tar Jon'i

1960-VIII-9

        Adiskide maitea,

        Zure Uztaillaren 7-koari eta illa honen 3-koari erantzuten diet batean. Eskerrik aunitz Omar Khayyam persitar poetaz egin nizun galdea dela kausa artu dituzun neke guzti horien gatik. Irakurriak ditut haren «Rubaiyat» delako neurtitz-laukoak (inglesez, ez ondikotz perseraz...), bai eta ederretsi ere; bainan Islam-aren kulturaren gaineko liburu berri bat prestatu dit lagun batek, eta hartan ikusi dut haren poematxo horiek ez dakit zenbat izkuntzatara itzuliak izan direla eta heien artean euskarara ere; itzulpen horren berri nuen jakin nai —egia ba da izan ere ba dela...

        Honekin batean, hor dijoazkitzu «Elhartxü eta Biñau» kantuari dagozkion azkenengo oarrak. Beste zer-nai azalpen edo argimenduren bearrean ba zaude, galde egidazu lotsa eta beldurrik gabe: astia dukedan bezain laster erantzunen dizut, eta atsegin bat izanen zait beti zure itzul-lanetan laguntzea, hainbat geiago non gure Zuberoa maiteari zabalkunde egiteko izanen baita.

        Penaz jakin dut zure idaz-lanak argitara erazteko aurkitzen dituzun beaztopoen berri... bainan, kontsolagarri ba zaizu, jakin ezazu neronek ere eragozpen hoik ezagutzen ditudala... erraiterako, eleberri labur bat idatzi nuen joan den urtean, eta iñolaz ere ezin dut argitara erazi. Egia da gaia oso labaina zuela... hala ere, eta naiz publikatzeko gogoa galdu dudan orain, bearbada irakur eraziko dizut bein, zure iritzia jakin nai bainuke izkeraren aldean.

        Pozik irakurri dut eleberri bati ekiten diozula, eta gaia, Oñaztar eta Gamboarren arteko gudukak, txit ernegarria iduri zait; histori-eleberriak asko gustatzen zaizkit alegia, eta nire ustez, maisu izan zaitezke literatur-alor-sail horretan, lausengurik gabe; zure lumatik sorturiko idazkietarik, Alos-Torrea izan zen irakurri nuen lenengoa; eta damu izan dut beti geroztik ez baituzu Euskalerriko Erdi-mendea berriz ere gaitzat artu (niretzat ernegarrien eta miresgarrien den mendea). Eta noiz izanen dugu Euskaldun historizaleok euskarazko aldizkari autonomo bat, txikia ba da ere? Hori egingarri izan bear da, ene ustez, Historiaren aldeko zaletasuna edatua baita gure errian, zorionez, batez ere Gipuzkoa, Bizkai ta Nafarroan.

Euskera ukan berri dut; arretaz irakurri dut zure Itxasoa laño dago itzulpenaz eman duzun itzaldia; oso jakingarri zait euskararen batasunaz eta jatortasunaz erakusten duzun kezka. Zure irizkide naiz gauza askotan (ez ordea ezen lot-itz politaz eta zein, non, nola eta beste itz anaforikoez erakusten duzun gaitzespen osoan, bainan, nagia bentzitzen ba dut, kritika-lantxo bat eginen dut gai horrez, eta bidaliko dizut zeuri lenengotz, ene arrazoiak ikus ditzazun). Zu ere konturatu zera, ni bezala, sabindar eskola kaltegarri izan zaiola ikusalde zenbaitetarik gure erri-izkuntzari. Euskara asmatu bati buruz ari izan dira, eta ari dira oraindik eskola hortako idazleak, eta hori batere bearrunerik gabe, euskara aski bizi baita gaur ere, jainkoei esker! Ez naiz itz berrien etsai, bearrezkoak baititugu itz berriok, eta milaka, naiz euskal-erroetarik formatzen ditugun, naiz erdaratik jesaiten ditugun. Eta azken mende-erdi hontan hain ugari sortu diren itz berrietan, ba dira batzu oso onargarri, eta gainera txit polit eta ots ederrekoak direnak (adibidez, jakintza, antze, lauki e.a.); bainan, horien aldean, mamu asko ere ba dira, oi! edo zentzugabeki eratuak izan direlakotz (erti, abesti, aberri —bai, hau ere, zorigaitzez) edo sekula euskara izan ez direlakotz (margo, enda, aba, eta beste aunitz dotzenaka). Luzaro mintza ahal ninteke hortzaz, bainan beste eskutitz baterako, edo artikulu baterako utzi bear, orrialdea ia amaitua dudalakotz.

        Beste galde bat: Euskera-n Maldan Behera Gabriel Arestiren poema-bilduma irakurri dut, Gabino Arestiri ta neuri eskeinia. Idatzi nai nioke egilleari, eskerrak emaiteko, bainan haren zuzenbidea ez daukat. Zuk eman dizaikedazu agian, eta aldi berean, xehetasun zenbait eman ditzaizkedazu G. Aresti horrez: nor, nongo, nolako eta zer den, eta zergatik Laphurtar klassikoz idazten duen? Krutwig-kiaren adiskide bat ote delakotz? Esker milla orain danik. Laster idatziko dizut berriz. Anartean besarkada estu bat zure lagun honen gandik.

        Jon M eta A'ko