Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
2000, saiakera
264 orrialde
84-86766-98-2
azala: Garbiņe Ubeda
Joan Mari Torrealdai
1942, Forua
 
Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
2000, saiakera
264 orrialde
84-86766-98-2
aurkibidea

Aurkibidea

Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre

Zentsuraren sistema

Liburuaren aurretiazko zentsura

Aurretiazko zentsuraren aurretik

Zentsura ez du frankismoak asmatu

Ortega y Gasset-en herentzia?

Etxeko tradizioa

Dirigismotik permissio negativa-ra

Zentsura bere burua zuritzen

Legeria

Fragaren Legea

Antilibelo Legea

Usaimena

Liburu eta autore debekatuak

Zentsura mekanismoak

Zentsore / Irakurlearen lana

Ebazpenak

Zentsuraren morroiak

Zeregina

Izen gordeak

Konposaketa

Euskal "irakurleak"

Kontrol soziokulturala

Probintzietako Ordezkaritzak

Euskal Herriko delegatuak

Langileak

Zentsura euskal liburuei (1936-1983)

Motiboak errenkadan

Dokumentuen peskizan

Emaitzekin pozik

LEHEN ALDIA: 1936-55

1936-48

Politika berria?

Katalunia ez dago horren urruti

"Francotar euskaltzaleak?"

Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia

Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea

Euskaltzaleen jarrerak

Lehen ezabaketak

"Grafía española"

Rocamoragatik izan ez balitz...

Prentsan euskararik ez

1949-55

Jon Etxaideren desgiroa

Bitartekariak

Santi Onaindia, intsumisoa

Itxaropena argitaletxea

Amabost egun Urgain'en

BIGARREN ALDIA: 1956-75

1956-63

Urte giltzarria

"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"

Garoa-ri zentsura bikoitza

Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak

Zazpiak bat auzitan

Izen separatistak

Frankismoa "bertsolaritzaren" alde

Luis Madariagaren zubilana

Ziririk ez zentsurari!

Mamutxak

Elorri

Zentsura Peru Leartzako-ren alde

Orixe Peru Leartzako-ren kontra

Goazen Lourdes'a

Itzulpenik ez du nahi frankismoak

1964-68

Fraga legegile

Tranpa saduzeoa

Aldizkarietan ere gaia da arazo

Ez omen dago zentsurarik

Txosten politiko-sozialak

Europara Espainiatik barrena

Zentsura txaloka!

Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez

Beste izakia: hiru arrazoi aurka

Zentsoreak itzultzaile

Dinamika dinamita bihurtu zuten

Itzulpenen antologia

Euskal Harria

Harrizko Herri Hau

Arestiren literatur lanak osorik

Zarzalejos eta Aresti

Politika editorialaren lehen urratsak

Hiru kolpe antzerkiari

1969-75

Saiakera gehienak onartuak

Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu

Nekezari euskalduna

Dialektikaz eta kulturaz

Lur argitaletxearen kalbarioa

Afrikar iraultzaren alde

Marxen itzulpen bikoitza

Utopiatik errealitatera

Claveríaren sorgin-ihizia

Gordailu gurutzadaren biktima

Zentsura morala

Elsa Scheelen ez dago osorik

Ukronia: sorpresa eta haserrea

Amets luzeegia

Olerkiaren arriskua

Isturitze-tik Tolosan barru

Laino eta sasi artean

Euskadi eta Euskal Herria: bi herri

Gramatika gorrituena

Autodefentsa lotsagarria

Hitz berdeak

Hiru gizon bakarka

Antonio Albizu Salegi

Salbuespen egoeran

Batasun totalitarioa

"Zentsura" kakotxen artean

Bonbak eta sekuestroak

Istiluak, euskal liburutik erdarazkora

Altuegi doan usoari tirorik ez

Historikoki zuzena

Unibertsitatea gora eta behera

Euskaldunak

Maite dedana

Zera

100 metro

Independentzia ekonomikoa?

Askatasunaren yarrai

Euskadi 1984

Zentsuraren ondorioak

Hizkuntzaren alorrean

Politikaren alorrean

Historiaren alorrean

Azken gogoetak

Erosi: 14,28
Ebook: 3,12

Aurkibidea

Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre

Zentsuraren sistema

Liburuaren aurretiazko zentsura

Aurretiazko zentsuraren aurretik

Zentsura ez du frankismoak asmatu

Ortega y Gasset-en herentzia?

Etxeko tradizioa

Dirigismotik permissio negativa-ra

Zentsura bere burua zuritzen

Legeria

Fragaren Legea

Antilibelo Legea

Usaimena

Liburu eta autore debekatuak

Zentsura mekanismoak

Zentsore / Irakurlearen lana

Ebazpenak

Zentsuraren morroiak

Zeregina

Izen gordeak

Konposaketa

Euskal "irakurleak"

Kontrol soziokulturala

Probintzietako Ordezkaritzak

Euskal Herriko delegatuak

Langileak

Zentsura euskal liburuei (1936-1983)

Motiboak errenkadan

Dokumentuen peskizan

Emaitzekin pozik

LEHEN ALDIA: 1936-55

1936-48

Politika berria?

Katalunia ez dago horren urruti

"Francotar euskaltzaleak?"

Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia

Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea

Euskaltzaleen jarrerak

Lehen ezabaketak

"Grafía española"

Rocamoragatik izan ez balitz...

Prentsan euskararik ez

1949-55

Jon Etxaideren desgiroa

Bitartekariak

Santi Onaindia, intsumisoa

Itxaropena argitaletxea

Amabost egun Urgain'en

BIGARREN ALDIA: 1956-75

1956-63

Urte giltzarria

"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"

Garoa-ri zentsura bikoitza

Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak

Zazpiak bat auzitan

Izen separatistak

Frankismoa "bertsolaritzaren" alde

Luis Madariagaren zubilana

Ziririk ez zentsurari!

Mamutxak

Elorri

Zentsura Peru Leartzako-ren alde

Orixe Peru Leartzako-ren kontra

Goazen Lourdes'a

Itzulpenik ez du nahi frankismoak

1964-68

Fraga legegile

Tranpa saduzeoa

Aldizkarietan ere gaia da arazo

Ez omen dago zentsurarik

Txosten politiko-sozialak

Europara Espainiatik barrena

Zentsura txaloka!

Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez

Beste izakia: hiru arrazoi aurka

Zentsoreak itzultzaile

Dinamika dinamita bihurtu zuten

Itzulpenen antologia

Euskal Harria

Harrizko Herri Hau

Arestiren literatur lanak osorik

Zarzalejos eta Aresti

Politika editorialaren lehen urratsak

Hiru kolpe antzerkiari

1969-75

Saiakera gehienak onartuak

Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu

Nekezari euskalduna

Dialektikaz eta kulturaz

Lur argitaletxearen kalbarioa

Afrikar iraultzaren alde

Marxen itzulpen bikoitza

Utopiatik errealitatera

Claveríaren sorgin-ihizia

Gordailu gurutzadaren biktima

Zentsura morala

Elsa Scheelen ez dago osorik

Ukronia: sorpresa eta haserrea

Amets luzeegia

Olerkiaren arriskua

Isturitze-tik Tolosan barru

Laino eta sasi artean

Euskadi eta Euskal Herria: bi herri

Gramatika gorrituena

Autodefentsa lotsagarria

Hitz berdeak

Hiru gizon bakarka

Antonio Albizu Salegi

Salbuespen egoeran

Batasun totalitarioa

"Zentsura" kakotxen artean

Bonbak eta sekuestroak

Istiluak, euskal liburutik erdarazkora

Altuegi doan usoari tirorik ez

Historikoki zuzena

Unibertsitatea gora eta behera

Euskaldunak

Maite dedana

Zera

100 metro

Independentzia ekonomikoa?

Askatasunaren yarrai

Euskadi 1984

Zentsuraren ondorioak

Hizkuntzaren alorrean

Politikaren alorrean

Historiaren alorrean

Azken gogoetak

 

 

Dozena erdi bat urtetako historialditxo honen interesa ez dago zertan azpimarratu. Carrero Blanco hil eta gero, ia-ia urtero egon da gobernu-aldaketaren bat.

        Historialditxo hau Adolfo Suárezen lehen gobernuarekin (1976ko uztailak 7) hasten dela esan genezake: Turismo eta Informazio Ministerioko buru Andrés Reguera Guajardo jartzen du Suárezek eta Director General de Cultura Popular Miguel Cruz Hernándezek segitzen du.

        Hurrengo urtean (1977ko uztailak 5), beste gobernu bat dator, Suárezen bigarrena. Egituraketa administratibo berria da nobedade: MIT famatua desagertu eta Kultura Ministerioa sortu da, eta honen buru lehen bota zuten Pío Cabanillas da; Liburuaren zuzendari nagusia, Terceiro da orain.

        Bi urte eskasera (1979ko apirilak 5) aldaketa berria, Suárezen hirugarren gobernualdia: Kultura Ministerioko nagusia Manuel Clavero Arévalo da eta Director General del Libro y Bibliotecas Joaquín Entrambasaguas, lehenago zentsore izana.

        Gobernu-aldaketa berria hurrengo urtean (1980ko azaroak 8) gauzatzen da: Kulturako Ministerioa Ricardo de la Ciervari eman zioten, hau ere zentsore izana, eta Joaquín Entrambasaguasek Liburuaren zuzendari nagusi jarraitu zuen. Biak, hortaz, zentsore ohiak.

        1981eko otsailaren 23arekin lotuta dagoen Leopoldo Calvo Soteloren gobernuan, Kulturako ministroa Iñigo Cavero Latallade da.

        Eta azkenik, Felipe Gonzálezen lehen gobernuan (1982ko abenduak 1), Javier Solana da Kulturako ministro sozialista. Gobernualdi honetan deuseztatu zen salmentan jarri aurretik liburuak administrazioan aurkezteko obligazioa.

        Ikusten da zein aldakorra den egoera politikoa urte hauetan. Zentsurari dagokionez, goiko karguak aldatzen dira, politikoak. Baina egonkortasun handia dago behean, zentsoreen plantillan, adibidez. Kontrol administratiboaren iraupena bermatzen duen gizon bat bada, zentsoreen gainetik dagoena, edo nahiago bada hauen buru: Antonio Barbadillo Gómez. Zerbitzuburu zen aurrena, gero Erregimen Editorialeko buru eta, azkenik, Promozio Editorialeko arduradun. Honek kontrolatzen ditu zentsoreak.

        Trantsizioa deitzen zaio Franco hil osteko garai honi. Trantsizioa, hitzak berak dio zer den, segida, eta ez etena edo ebakia. Edozein modutan ere, erregimen zaharreko erakunde eta legeen desmantelamentu, mailakatu eta progresiboa bizi dugu aldi honen lehen urteetan. Gogoratzearren, lehen urteotako urratsak aipatuko ditugu.

        1976an: bilera eta manifestazio-eskubideak arautzeko lege-proiektua, asoziazioen lege-proiektua, Bizkaia eta Gipuzkoarako kontzertu ekonomikoak abolitzen zituen 1937ko legea derogatzeko lege-proiektua, alderdi politikoak (marxistak salbu) onartzeko lege-proiektua, erreforma politikorako legea, Euskaltzaindiaren onarpena, «eskualde-hizkuntzak» irakaskuntzan sartzea, euskal izenak erregistroan sartzea, eta abar; 1977an: ikurrinaren legeztatzea, amnistia, Mugimendu Nazionaleko aparatu burokratikoaren desmantelamendua, LPIko bigarren artikulua indargabetzea, eta abar.

        Eta hurrengo urteetan, Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua, Autonomi Estatutua, Amejoramendu Legea, alderdi politikoak, sindikatuak...

        Prentsaren panorama arras aldatzen da urte hauetan.

        «1976, euskal kazetaritzaren urtea» izendatzen dute euskarazko aldizkariek, eta urte horretantxe hain zuzen aldizkari inportanteenak «newsmagazine» taxua hartu zuten Zeruko Argia-k, Anaitasuna-k eta modu apalagoan Goiz Argi-k.

        Urte berean (1976) hiru aldizkari elebidun sortu ziren: Punto y Hora de Euskal Herria Iruñean, eta Garaia eta Berriak Donostian. Azken bi hauek (ESBri eta EPKri lotuak, hurrenez hurren) urtebete geroago desagertuko dira.

        Hurrengo urtean, 1977an, jaio dira Deia eta Egin egunkari abertzaleak. Garai honetan hil direnen artean daude: La Voz de España, Unidad, biak Mugimendukoak, hots, ofizialki frankistak. Garai berean jaio eta hil direnetan, aldiz: Ere astekaria (1979-81), Tribuna Vasca egunkaria (1982-83), La Voz de Euskadi eta La Tarde (1983-84)

        Aldizkarien artean ere bada berririk: Jakin 1977an berrargitaratu da. Urte berekoak dira Zehatz, Ipurbeltz eta Gaiak. Muga, elebiduna, 1979koa da.

        Argitaletxeen munduan ere ez da aldaketarik falta. Laburbilduz esan genezake dibertsifikatu egin direla editorialak, indartu eta produkzio-aparatua profesionaldu, liburu funtzionala egitera jotzen dela orain, eta liburu pedagogiko-didaktikoa sistematikoki lantzen dela. Aurreko urteetako argitaletxe haiek, kultur talde ideologizatuetan oinarriturikoak, askoz profesionalagoak dira orain.

        Titulu-ekoizpenak ez du zerikusirik orain artekoarekin. Urteko 263 liburu ateratzen da orain. Gaien aldetik ere aniztasuna da oraingo berezitasuna. Gaur egun oraindik mantentzen duen gai-egitura hartzen du produkzioak. Hazkunde handia du haur eta gazte liburuak; irakaskuntza-liburuak eta euskara ikastekoak beste horrenbeste. Lehengo nagusitasunik ez du orain literatur liburuak, nahiz eta zifra absolututan gehiago publikatu.

        Protagonismoa eta indarra galtzen dituena liburu soziopolitikoa da, saiakera. Bizitasun eta konfliktibitate garaia da hau, eta liburu soziopolitikoa (egoeraren lekuko gisa edo politikoki eragiteko moldatua) erdaraz egiten da orain, euskara abandonatu duela.