Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
2000, saiakera
264 orrialde
84-86766-98-2
azala: Garbiņe Ubeda
Joan Mari Torrealdai
1942, Forua
 
Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
2000, saiakera
264 orrialde
84-86766-98-2
aurkibidea

Aurkibidea

Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre

Zentsuraren sistema

Liburuaren aurretiazko zentsura

Aurretiazko zentsuraren aurretik

Zentsura ez du frankismoak asmatu

Ortega y Gasset-en herentzia?

Etxeko tradizioa

Dirigismotik permissio negativa-ra

Zentsura bere burua zuritzen

Legeria

Fragaren Legea

Antilibelo Legea

Usaimena

Liburu eta autore debekatuak

Zentsura mekanismoak

Zentsore / Irakurlearen lana

Ebazpenak

Zentsuraren morroiak

Zeregina

Izen gordeak

Konposaketa

Euskal "irakurleak"

Kontrol soziokulturala

Probintzietako Ordezkaritzak

Euskal Herriko delegatuak

Langileak

Zentsura euskal liburuei (1936-1983)

Motiboak errenkadan

Dokumentuen peskizan

Emaitzekin pozik

LEHEN ALDIA: 1936-55

1936-48

Politika berria?

Katalunia ez dago horren urruti

"Francotar euskaltzaleak?"

Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia

Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea

Euskaltzaleen jarrerak

Lehen ezabaketak

"Grafía española"

Rocamoragatik izan ez balitz...

Prentsan euskararik ez

1949-55

Jon Etxaideren desgiroa

Bitartekariak

Santi Onaindia, intsumisoa

Itxaropena argitaletxea

Amabost egun Urgain'en

BIGARREN ALDIA: 1956-75

1956-63

Urte giltzarria

"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"

Garoa-ri zentsura bikoitza

Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak

Zazpiak bat auzitan

Izen separatistak

Frankismoa "bertsolaritzaren" alde

Luis Madariagaren zubilana

Ziririk ez zentsurari!

Mamutxak

Elorri

Zentsura Peru Leartzako-ren alde

Orixe Peru Leartzako-ren kontra

Goazen Lourdes'a

Itzulpenik ez du nahi frankismoak

1964-68

Fraga legegile

Tranpa saduzeoa

Aldizkarietan ere gaia da arazo

Ez omen dago zentsurarik

Txosten politiko-sozialak

Europara Espainiatik barrena

Zentsura txaloka!

Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez

Beste izakia: hiru arrazoi aurka

Zentsoreak itzultzaile

Dinamika dinamita bihurtu zuten

Itzulpenen antologia

Euskal Harria

Harrizko Herri Hau

Arestiren literatur lanak osorik

Zarzalejos eta Aresti

Politika editorialaren lehen urratsak

Hiru kolpe antzerkiari

1969-75

Saiakera gehienak onartuak

Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu

Nekezari euskalduna

Dialektikaz eta kulturaz

Lur argitaletxearen kalbarioa

Afrikar iraultzaren alde

Marxen itzulpen bikoitza

Utopiatik errealitatera

Claveríaren sorgin-ihizia

Gordailu gurutzadaren biktima

Zentsura morala

Elsa Scheelen ez dago osorik

Ukronia: sorpresa eta haserrea

Amets luzeegia

Olerkiaren arriskua

Isturitze-tik Tolosan barru

Euskadi eta Euskal Herria: bi herri

Gramatika gorrituena

Autodefentsa lotsagarria

Hitz berdeak

Hiru gizon bakarka

Antonio Albizu Salegi

Salbuespen egoeran

Batasun totalitarioa

HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI

"Zentsura" kakotxen artean

Bonbak eta sekuestroak

Istiluak, euskal liburutik erdarazkora

Altuegi doan usoari tirorik ez

Historikoki zuzena

Unibertsitatea gora eta behera

Euskaldunak

Maite dedana

Zera

100 metro

Independentzia ekonomikoa?

Askatasunaren yarrai

Euskadi 1984

Zentsuraren ondorioak

Hizkuntzaren alorrean

Politikaren alorrean

Historiaren alorrean

Azken gogoetak

Erosi: 14,28
Ebook: 3,12

Aurkibidea

Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre

Zentsuraren sistema

Liburuaren aurretiazko zentsura

Aurretiazko zentsuraren aurretik

Zentsura ez du frankismoak asmatu

Ortega y Gasset-en herentzia?

Etxeko tradizioa

Dirigismotik permissio negativa-ra

Zentsura bere burua zuritzen

Legeria

Fragaren Legea

Antilibelo Legea

Usaimena

Liburu eta autore debekatuak

Zentsura mekanismoak

Zentsore / Irakurlearen lana

Ebazpenak

Zentsuraren morroiak

Zeregina

Izen gordeak

Konposaketa

Euskal "irakurleak"

Kontrol soziokulturala

Probintzietako Ordezkaritzak

Euskal Herriko delegatuak

Langileak

Zentsura euskal liburuei (1936-1983)

Motiboak errenkadan

Dokumentuen peskizan

Emaitzekin pozik

LEHEN ALDIA: 1936-55

1936-48

Politika berria?

Katalunia ez dago horren urruti

"Francotar euskaltzaleak?"

Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia

Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea

Euskaltzaleen jarrerak

Lehen ezabaketak

"Grafía española"

Rocamoragatik izan ez balitz...

Prentsan euskararik ez

1949-55

Jon Etxaideren desgiroa

Bitartekariak

Santi Onaindia, intsumisoa

Itxaropena argitaletxea

Amabost egun Urgain'en

BIGARREN ALDIA: 1956-75

1956-63

Urte giltzarria

"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"

Garoa-ri zentsura bikoitza

Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak

Zazpiak bat auzitan

Izen separatistak

Frankismoa "bertsolaritzaren" alde

Luis Madariagaren zubilana

Ziririk ez zentsurari!

Mamutxak

Elorri

Zentsura Peru Leartzako-ren alde

Orixe Peru Leartzako-ren kontra

Goazen Lourdes'a

Itzulpenik ez du nahi frankismoak

1964-68

Fraga legegile

Tranpa saduzeoa

Aldizkarietan ere gaia da arazo

Ez omen dago zentsurarik

Txosten politiko-sozialak

Europara Espainiatik barrena

Zentsura txaloka!

Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez

Beste izakia: hiru arrazoi aurka

Zentsoreak itzultzaile

Dinamika dinamita bihurtu zuten

Itzulpenen antologia

Euskal Harria

Harrizko Herri Hau

Arestiren literatur lanak osorik

Zarzalejos eta Aresti

Politika editorialaren lehen urratsak

Hiru kolpe antzerkiari

1969-75

Saiakera gehienak onartuak

Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu

Nekezari euskalduna

Dialektikaz eta kulturaz

Lur argitaletxearen kalbarioa

Afrikar iraultzaren alde

Marxen itzulpen bikoitza

Utopiatik errealitatera

Claveríaren sorgin-ihizia

Gordailu gurutzadaren biktima

Zentsura morala

Elsa Scheelen ez dago osorik

Ukronia: sorpresa eta haserrea

Amets luzeegia

Olerkiaren arriskua

Isturitze-tik Tolosan barru

Euskadi eta Euskal Herria: bi herri

Gramatika gorrituena

Autodefentsa lotsagarria

Hitz berdeak

Hiru gizon bakarka

Antonio Albizu Salegi

Salbuespen egoeran

Batasun totalitarioa

HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI

"Zentsura" kakotxen artean

Bonbak eta sekuestroak

Istiluak, euskal liburutik erdarazkora

Altuegi doan usoari tirorik ez

Historikoki zuzena

Unibertsitatea gora eta behera

Euskaldunak

Maite dedana

Zera

100 metro

Independentzia ekonomikoa?

Askatasunaren yarrai

Euskadi 1984

Zentsuraren ondorioak

Hizkuntzaren alorrean

Politikaren alorrean

Historiaren alorrean

Azken gogoetak

 

 

Laino eta sasi artean

 

1973ko abenduaren 5ean, Joxean Artzek autore-editore gisa aurkeztu zituen bere bi lan bikiak: Laino guztien azpitik eta Eta sasi guztien gainetik. Sorrera bera, baimen-eske bera eta gerora ere zorte bera izango dute bi obrek.

        1973ko abenduaren 21ean MITek biak salatu zituen TOP (Tribunal de Orden Público) beldurgarriaren aurrean. Sumarioa ireki eta dilijentziak egin ere egin ziren, eta 1974ko apirilean, lau hilabetera, aktuazioen behin-behineko artxiboa erabaki zen, baina airean gelditu zen bahimendu judizialarena. Hurrengo urteko urtarrilaren 14an legeztatu zen, azken batean, obra bien banaketa, bahimendua ondorio gabe utzi ondoren. Urtebete behar izan zen liburuaren irteera normalizatu ahal izateko.

        Autoreak kontatu digunez, larria zen egin zioten salaketa: «incitación a la rebelión armada». Madrilen izan zuen epaiketa, Chamorro epailearekin, eta Manuela Carmena hartu zuen Artzek abokatu. Antonio Barbadillo zentsore-taldeko buruak bere txostenean dio ez zela indarrean jarri ez aurretiazko sekuestroa, ez administratiboa eta ezta judiziala ere. Autoreak, ostera, baietz dio, eta gainera etxe-miaketa ere egin zela, berak liburuak banatuak zeuzkan lagunen etxeetan: Asentxio Hondarzabal eta Leopoldo Zugazaren etxe edo lokaletan behintzat.

        Historia beltz honek zentsorearen irakurketan du abiapuntua, Antonio Barbadillo bere nagusiak gogorturiko irakurketan. Obra bakoitzak bere txosten propioa ere badu, baina bitxia da pare bat alditan-edo batera azaltzen direla bi liburuak, tratamendu berdinez biak. Behin, Oficina de Enlaceko nagusia den Francisco Castrillo Mazeres Estado Mayor del Ejércitoko militarraren luman, liburuen argitalpenaren aurka. Eta beste behin, gutxienez, ustez Antonio Albizuren irakurketa honetan:

 

Libretos de poesía:

LAINO GUZTIEN AZPITIK ETA SASI GUZTIEN GAINETIK

Ambas están compuestas en un vascuence dificilísimo de entender. Los sentimientos expresados en ellos rezuman resentimiento y rencor y tratan de fomentar un enfermizo y rencoroso amor al país vasco. Es de notar que jamás se pronuncia la vieja y gloriosa palabra de Euskal Erria ni tampoco la subversiva de Euzkadi. Esto es evidente: aquella es la que encarna las antiguas glorias vascas y españolas, cuyo recuerdo se trata por todos los medios de hacer olvidar. En cuanto a la palabra Euzkadi, el autor desearía, indudablemente, citarla, pero no lo hace por las consecuencias que ello le podrían acarrear.

 

        Liburu bakoitzak bere irakurketa propio eta berezia du, Antonio Albizuk eginak. Laino guztien azpitik liburuan edukia eta hizkuntza bereizten du Antonio Albizuk. Edukiaren aldetik ez da argitaragarria. Hala ere, «isiltasun administratibo» formularen bidez pasatzen utziko luke berak, gutxi batzuek soilik irakurri ahal izango dutelako hain zuzen ere.

 

Es un canto de protesta en el que el autor presenta a su pueblo como pueblo que tiene que conseguir la liberación y considera que es labor de los presentes y que no puede abandonarse para los venideros. Esto es agravado en el caso totalmente concretizado de Navarra a quien se considera que se le ha perdido. Téngase en cuenta que esta pérdida en ningún momento se perfila como referente al idioma vasco. Por todo ello, creo que va en contra de las leyes fundamentales y por ello, aunque considero que muy pocos serán capaces de leer este libreto, y por esta razón cabría pasarlo por silencio administrativo, NO DEBE ACEPTARSE EL DEPOSITO.

 

        Zergatik ez dakit, baina oinarrizko irakurketa hau gogortu egin zuen Servicio de Lectorado de Ordenación Editorialek. Liburua ez onartzea da gutxiena, Aginte Judizialaren esku uztea erabaki zen:

 

En un vascuence de difícil comprensión, e incluso trastocándose de manera deliberada los términos, el autor recopila una serie de composiciones más o menos poéticas, de corte modernista, a través de las cuales intenta realizar un canto de protesta contra la falta de autonomía y libertad de las instituciones del país vasco. Se insiste en la necesidad de que él mismo tiene que conseguir su liberación, postura antigua y actual que no debe de olvidarse en favor de las generaciones venideras de los vascos, dice el autor.

Además de arremeter contra el Poder Central, origen de todos los males del pueblo vasco, el autor se concreta en el problema de Navarra, perdida, según él, para los vascos de manera injusta y rompiendo la legítima independencia de los mismos. Por nuestra cuenta advertimos que esta pérdida de la que se lamenta el autor no se perfila en lo que refiere al idioma vasco, por lo que la implicación política es clara y terminante.

Todo el contenido del libro es, a nuestro entender, claramente delictivo. Por ello estimamos que el presente depósito no debe ser aceptado, por presumirse infracción del art. 251, apart. 2º y 3º del Código Penal, sobre popagandas ilegales, en relación con el art. 165 bis (B del mismo Cuerpo Legal). De acuerdo con la legislación de Prensa e Imprenta, el presente depósito debe ser puesto a disposición de la Autoridad judicial correspondiente.

 

        Zortzi poema edo poema-zatitan kausitu zuen delitua zentsoreak. Guztira 216 lerro markatu zituen ondoko olerki hauetan: Beharra zer den, Arraultzak!, Arrano beltzarekin, Eta baldin, Bateonbati, Askatuko zaituen, Ai!, Kahalin, Ikusiko duzu, Ai! Galileo.

        Aurrekoaren kalkoa da Eta sasi guztien gainetik liburuaren historia. Diferentzia txiki bat bada bien artean, hala ere: liburu honetan hasieratik da gogorragoa lehen zentsorearen irakurketa. Antonio Albizuren iritzira, obra honek «Erreinuko oinarrizko printzipioak erasotzen ditu». Ez da, ez, txantxetako salaketa.

        Liburu honetan ere aurrekoaren parekoa da hizkuntz zailtasuna, baina publikatzeko biderik ez du errazten oraingoan. Kasu honetan bistan da ezin dela liburua onartu, ikusia dago errukiak edo aitzakiak ez duela lekurik erreinuko oinarriak astintzen direnean.

        Hona zer dioen, hitzez hitz, Antonio Albizuren txostenak:

 

OBRA DE PROTESTA contra el orden social establecido a quien considera como un medio para tener a la gente alienada y no pueda pensar por sí mismo y como símbolo de este orden se conceden a los que no sufren el peso del trabajo sino por el contrario disfrutan a cuenta de los que trabajan. Asimismo no acepta la PAZ fundada en criterios de nuestra sociedad que califica de formales y honrados a quienes aceptan sumisamente cuando se les manda.

Otro punto importante de la crítica que hace de los españoles inmigrados en el país vasco. Da a entender como si hubiera sido una política estudiada por el gobierno central para romper la armonía y crear enemistad y la división. Los califica de PESTE y GUSANOS.

Considero como obra que atenta a los principios fundamentales del Reino por lo que NO DEBE ACEPTARSE EL DEPOSITO.

 

        Liburu honen kasuan ere badago Servicio de Lectorado de Ordenación Editorial delakoak egin zuen txosten ofiziala, Antonio Albizuren irakurketa baieztatzeaz gainera, liburua Aginte Judizialaren esku uzteko zein den figura deliktiboa zehaztu zuena:

 

Colección de compositores poéticos, de corte modernista, acompañadas de ilustraciones, que constituyen una obra de protesta contra el orden establecido, al que califica como el medio para tener a la sociedad alienada y constreñida dentro de un sistema en el que impera la falta de libertad.

Ridiculiza todo lo que representa este orden establecido. Igualmente, no acepta la PAZ que impera en nuestra sociedad.

Su contenido está compuesto en un vascuence muy difícil de entender. Los sentimientos expresados rezuman resentimiento y rencor y, por supuesto, trata de fomentar todas las ideas enfermizas referidas al logro de autonomía e independencia del pueblo vasco. Critica de manera injusta a la inmigración del resto de los españoles afincados en el país vasco. Se les tilda de extranjeros y consecuencia de una estudiada política del Gobierno central para romper la armonía y fisonomía propia del país, creando la enemistad y la división. A estos imigrantes, de manera reiterada y despectiva, se les califica de 'peste' y 'gusanos'.

A criterio del lector informante, el presente depósito no debe ser aceptado, por constituir, al parecer, figura delictiva, por infracción del art. 251 del Código Penal, referido a la propaganda ilegal, en relación con el 165 bis (b del mismo Cuerpo Legal).

En virtud de lo anterior, el presente depósito, de acuerdo con lo establecido en la legislación de Prensa e Imprenta, debe de ser puesto a disposición de la correspondiente Autoridad Judicial.

 

        Olerki salatuak zortzi dira, orotara 192 lerro: Harrak hilkutxan bezala, Halako..., Bakea, Goizean goizik..., Galdu dutenekin..., Lehenago ere baziren..., Nik ez dut..., Nahiz eta heriotza....