Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
2000, saiakera
264 orrialde
84-86766-98-2
azala: Garbiņe Ubeda
Joan Mari Torrealdai
1942, Forua
 
Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
2000, saiakera
264 orrialde
84-86766-98-2
aurkibidea

Aurkibidea

Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre

Zentsuraren sistema

Liburuaren aurretiazko zentsura

Aurretiazko zentsuraren aurretik

Zentsura ez du frankismoak asmatu

Ortega y Gasset-en herentzia?

Etxeko tradizioa

Zentsura bere burua zuritzen

Legeria

Fragaren Legea

Antilibelo Legea

Usaimena

Liburu eta autore debekatuak

Zentsura mekanismoak

Zentsore / Irakurlearen lana

Ebazpenak

Zentsuraren morroiak

Zeregina

Izen gordeak

Konposaketa

Euskal "irakurleak"

Kontrol soziokulturala

Probintzietako Ordezkaritzak

Euskal Herriko delegatuak

Langileak

Zentsura euskal liburuei (1936-1983)

Motiboak errenkadan

Dokumentuen peskizan

Emaitzekin pozik

LEHEN ALDIA: 1936-55

1936-48

Politika berria?

Katalunia ez dago horren urruti

"Francotar euskaltzaleak?"

Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia

Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea

Euskaltzaleen jarrerak

Lehen ezabaketak

"Grafía española"

Rocamoragatik izan ez balitz...

Prentsan euskararik ez

1949-55

Jon Etxaideren desgiroa

Bitartekariak

Santi Onaindia, intsumisoa

Itxaropena argitaletxea

Amabost egun Urgain'en

BIGARREN ALDIA: 1956-75

1956-63

Urte giltzarria

"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"

Garoa-ri zentsura bikoitza

Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak

Zazpiak bat auzitan

Izen separatistak

Frankismoa "bertsolaritzaren" alde

Luis Madariagaren zubilana

Ziririk ez zentsurari!

Mamutxak

Elorri

Zentsura Peru Leartzako-ren alde

Orixe Peru Leartzako-ren kontra

Goazen Lourdes'a

Itzulpenik ez du nahi frankismoak

1964-68

Fraga legegile

Tranpa saduzeoa

Aldizkarietan ere gaia da arazo

Ez omen dago zentsurarik

Txosten politiko-sozialak

Europara Espainiatik barrena

Zentsura txaloka!

Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez

Beste izakia: hiru arrazoi aurka

Zentsoreak itzultzaile

Dinamika dinamita bihurtu zuten

Itzulpenen antologia

Euskal Harria

Harrizko Herri Hau

Arestiren literatur lanak osorik

Zarzalejos eta Aresti

Politika editorialaren lehen urratsak

Hiru kolpe antzerkiari

1969-75

Saiakera gehienak onartuak

Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu

Nekezari euskalduna

Dialektikaz eta kulturaz

Lur argitaletxearen kalbarioa

Afrikar iraultzaren alde

Marxen itzulpen bikoitza

Utopiatik errealitatera

Claveríaren sorgin-ihizia

Gordailu gurutzadaren biktima

Zentsura morala

Elsa Scheelen ez dago osorik

Ukronia: sorpresa eta haserrea

Amets luzeegia

Olerkiaren arriskua

Isturitze-tik Tolosan barru

Laino eta sasi artean

Euskadi eta Euskal Herria: bi herri

Gramatika gorrituena

Autodefentsa lotsagarria

Hitz berdeak

Hiru gizon bakarka

Antonio Albizu Salegi

Salbuespen egoeran

Batasun totalitarioa

HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI

"Zentsura" kakotxen artean

Bonbak eta sekuestroak

Istiluak, euskal liburutik erdarazkora

Altuegi doan usoari tirorik ez

Historikoki zuzena

Unibertsitatea gora eta behera

Euskaldunak

Maite dedana

Zera

100 metro

Independentzia ekonomikoa?

Askatasunaren yarrai

Euskadi 1984

Zentsuraren ondorioak

Hizkuntzaren alorrean

Politikaren alorrean

Historiaren alorrean

Azken gogoetak

Erosi: 14,28
Ebook: 3,12

Aurkibidea

Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre

Zentsuraren sistema

Liburuaren aurretiazko zentsura

Aurretiazko zentsuraren aurretik

Zentsura ez du frankismoak asmatu

Ortega y Gasset-en herentzia?

Etxeko tradizioa

Zentsura bere burua zuritzen

Legeria

Fragaren Legea

Antilibelo Legea

Usaimena

Liburu eta autore debekatuak

Zentsura mekanismoak

Zentsore / Irakurlearen lana

Ebazpenak

Zentsuraren morroiak

Zeregina

Izen gordeak

Konposaketa

Euskal "irakurleak"

Kontrol soziokulturala

Probintzietako Ordezkaritzak

Euskal Herriko delegatuak

Langileak

Zentsura euskal liburuei (1936-1983)

Motiboak errenkadan

Dokumentuen peskizan

Emaitzekin pozik

LEHEN ALDIA: 1936-55

1936-48

Politika berria?

Katalunia ez dago horren urruti

"Francotar euskaltzaleak?"

Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia

Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea

Euskaltzaleen jarrerak

Lehen ezabaketak

"Grafía española"

Rocamoragatik izan ez balitz...

Prentsan euskararik ez

1949-55

Jon Etxaideren desgiroa

Bitartekariak

Santi Onaindia, intsumisoa

Itxaropena argitaletxea

Amabost egun Urgain'en

BIGARREN ALDIA: 1956-75

1956-63

Urte giltzarria

"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"

Garoa-ri zentsura bikoitza

Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak

Zazpiak bat auzitan

Izen separatistak

Frankismoa "bertsolaritzaren" alde

Luis Madariagaren zubilana

Ziririk ez zentsurari!

Mamutxak

Elorri

Zentsura Peru Leartzako-ren alde

Orixe Peru Leartzako-ren kontra

Goazen Lourdes'a

Itzulpenik ez du nahi frankismoak

1964-68

Fraga legegile

Tranpa saduzeoa

Aldizkarietan ere gaia da arazo

Ez omen dago zentsurarik

Txosten politiko-sozialak

Europara Espainiatik barrena

Zentsura txaloka!

Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez

Beste izakia: hiru arrazoi aurka

Zentsoreak itzultzaile

Dinamika dinamita bihurtu zuten

Itzulpenen antologia

Euskal Harria

Harrizko Herri Hau

Arestiren literatur lanak osorik

Zarzalejos eta Aresti

Politika editorialaren lehen urratsak

Hiru kolpe antzerkiari

1969-75

Saiakera gehienak onartuak

Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu

Nekezari euskalduna

Dialektikaz eta kulturaz

Lur argitaletxearen kalbarioa

Afrikar iraultzaren alde

Marxen itzulpen bikoitza

Utopiatik errealitatera

Claveríaren sorgin-ihizia

Gordailu gurutzadaren biktima

Zentsura morala

Elsa Scheelen ez dago osorik

Ukronia: sorpresa eta haserrea

Amets luzeegia

Olerkiaren arriskua

Isturitze-tik Tolosan barru

Laino eta sasi artean

Euskadi eta Euskal Herria: bi herri

Gramatika gorrituena

Autodefentsa lotsagarria

Hitz berdeak

Hiru gizon bakarka

Antonio Albizu Salegi

Salbuespen egoeran

Batasun totalitarioa

HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI

"Zentsura" kakotxen artean

Bonbak eta sekuestroak

Istiluak, euskal liburutik erdarazkora

Altuegi doan usoari tirorik ez

Historikoki zuzena

Unibertsitatea gora eta behera

Euskaldunak

Maite dedana

Zera

100 metro

Independentzia ekonomikoa?

Askatasunaren yarrai

Euskadi 1984

Zentsuraren ondorioak

Hizkuntzaren alorrean

Politikaren alorrean

Historiaren alorrean

Azken gogoetak

 

 

Dirigismotik «permissio negativa»ra

 

Autore baten jatorrizkoa liburu bihurtu aurretik aginteak ezartzen duen kontrola da aurretiazko zentsura. Frankismoaren garai osoan kultur produktu bat ezin izan da kaleratu aldez aurretik Administrazioaren kontrola pasa eta argi berdea jaso ez badu.

        Kontrol hori, aldian-aldian, modu desberdinean bideratu da: tramitazio-modua aldatu da, irizpideak aldatu dira. 40 urtetan zerbait aldatzea ere ez da mirakulu!

        Erregimenaren hasieratik 40ko hamarkadaren erdialdera arte gutxienez, gidatzaile edo «dirigista» zen zentsura. Gerora, pixkanaka, aldatzen joan zen . Zer egin behar den esatetik zer ez den egin behar esatera pasatu zen.

        Izan ere, falangistek oso altu jarri zuten langa. Estatuak zuzenean esku hartu behar zuen liburugintzan, planifikatu egin behar zuen liburu-ekoizpena. Estatuaren ezaugarri totalitario honetan txanponaren alde batean dago «dirigismoa» eta bestean zentsura. Gorputz beraren bi esku dira bata eta bestea. Debekatzea dagokio zentsurari, baina ez ortodoxia politikoan edo ideologikoan zuzena ez delako bakarrik. Kontuan hartuko ditu, baita ere, estetika, literatur mota, kalitatea.

        Zentsura ez baita doktrinaren eremura edo eremu politikora mugatzen. Literaturan ere badu zer esana. Literatur balio eskasekorik ez da onartzen. Eta onartezinak dira abentura-eleberriak, eleberri poliziakoak, zinema-nobelak eta eleberri mistiko-erlijiosoak. Horiek ez omen dira ezkontzen Falangearen eta Estatu Berriaren izateko moduarekin.

        Dirigismoaren aldetik gorabeherak izango ziren zentsuraren geroko ibilbidean ere. Aztarna batzuk baditugu, baina ez ur sakonetan sartzeko moduko itsasontzirik. Kasuistika, bestalde, hain da ugaria, Espasa entziklopedian ere kabituezina baita. Auzia garbitze aldera, esan daiteke 50eko hamarkadatik aurrera zentsurak ez duela deus bultzatzen, ez duela deus sustatzen.

        Bere burua muga eta harresi bezala ulertzen du. Zer ezin den publikatu erabakitzen du zentsurak, eta ez besterik. Liburu bat «onartzen» duenean, ez du esan nahi positiboki onartzen duenik, eta gutxiago gomendiorik. Debekatzeko ez duela helduleku legezko edo politikorik esan nahi du. «Permissio negativa» deitzen diote beraiek.

        1964an, kexu zen Luis Alonso Muñoyerro artzapezpikua, Ortodoxia eta Moralitateaz arduratzen zen Batzorde Episkopaleko lehendakaria. Kexu zen, bai, Elizaren Index-ean zeuden liburu batzuei zentsurak pasoa eman ziela eta.

        Orientabide Bibliografikoko Sailak emandako erantzuna, erantzun «ofiziala» da, nolabait esan. Nahiz eta luzea den, bereziki argigarria delakoan dakart hona:

 

Conviene advertir que la censura del Estado, esencialmente política y civil, no tiene ni puede en derecho tener otra misión que la de impedir se sobrepasen ciertos límites muy anchos y que, en esencia, se reducen a lo abiertamente pornográfico, lo subversivo, y lo claramente impugnador de la Iglesia católica y sus dogmas.

La censura política, única que compete a nuestro Ministerio, es esencialmente negativa. Las llamadas autorizaciones no son tales positivamente, ni, mucho menos, respaldos o recomendaciones de las obras que se inscriben en el Registro Nacional. La censura es una 'permissio negativa' (...)

La censura del Estado no puede ser una tutela, a menos que pensemos que los españoles adultos siguen siendo menores de edad mental e irresponsables como niños que necesitan andaderas y vitrinas aislantes.

 

        Ideia berak, zentsura ulertzeko modu bera, justu 1966ko Ley de Prensa e Imprenta (LPI) aurretik behin eta berriz formulatzen dira modu bertsuan. Beste dokumentu batean esaten da zentsura muga dela, eta ez babesa, eta are gutxiago Txinako harresia.

Permissio negativa esanez, adierazita dago guztia, ala ez?

        Oso bestelakoa da haur eta gazteen argitalpenetako zentsura. Hau osoki tutelarra da, babeslea. Gidatzailea, guztiz dirigista izan zen hasiera hartan, eta gerora, zentsura mota hau bere onera etorri zenean, babesle gisa autodefinitu zen. «Intelektualki ahulak» babestekoa behar zuela zentsurak, alegia. 1938ko Prentsa Legeak espainiar guztiak hartzen ditu «intelektualki ahul» bailiran. Hogeita hamar urte geroago adin txikikoak bakarrik dira ahulak, intelektualki ahulak. Bada aurrerapena!