—241—

Ibiñagabeitia'tar Andima'ri

1965-VI-16

        Adiskide maitea,

        Ezinagoko poza eman dit zure azkenengo eskutitzak, eta batez ere Europara etortzekotan zeralako berriak. Erpai zai nago noiz elkar berriz ikusiko dugun. Zenbat dembora uste duzu egotea? Ala betiko egotera ba zatoz, naiz Parisen naiz Euskalerrian? Ori litzake onena, noski; orduan sarri elkar ikus genezake —Euskalerrian egoteaz ba zengoz ere, atsegiñekin egingo nuke arako bidaldia— eta bearbada, elkarrekin eta elkarren lankidegoaz, gure amets zaarretatik zenbait egiak biurtuko genituzke... azkenekotz.

        Alabainan, ez duzu uste izan bear euskaltzaletasunari uko egin diodanik. Ez dut geiago gure erri-mintzairan idazten, ene idazlanak ez dizkidatelako argitara nai euskal-argitaldari- eta aldizkari-buruzagiek (argitaratzekotan, geiegi auto-zentsuratu bear nituke ta ori egiñaz neronen buruaren begirunea galduko nuke). Nire ixiltasunak ez du beste ziorik. Sekula baldintzak obeagotzen ba dira, uste dut berriz ere asiko naizela euskerazko neurtizketan, ipuinketan, gogaiketan e.a. len bezala. Bainan aitortu bear dut ez dudala itxaropen aundirik. Zu joanaz geroz, asko aldatu da euskaltzale ta abertzaleen arteko eguratsa. Moda zaarreko abertzaleekin ez nintzan beti aburu bateko; —askotan ez nintzala esan dezaket¸ erriketan eta batez ere kultura-gaietan gogo estuegi ziralako (beren kristautasuna zela kausa). Bainan alaz ere, garrantzizko puntu zenbaitetan aien iritziko nintzan. Bainan moda berriko abertzaleek egiazko euskal tradizio guztia autsi nai dute; Elizaren nagusigoa baztertu nai dute, bainan aren ordez teknokraziaren nagusigoa jartzeko; katholizismua (oiturazkoa) kendu nai dute, bainan aren ordez edo kristautasun progresista (ez dut aurrerazale esango, ez baitzait iduri aurrerapenik dela or!) edo marxismua eskeintzen digute. Euskera gorde nai dute —zenbaitek beintzat— bainan beren izkuntza errikoia nai dute (euskera klaroa dioten legez...). Nik uste dut antxiñako garbizaleek gauza askotan oker jokatu zutela, mintzaijakintza ez jakiñaz, edo beste izkuntza-minorien auziak edo soluzioak ez ezagutuaz, edo kultura-gabeaz. Bainan aien elburua —euskera garbi ta landu bat sortzea— begiragarri eta onargarri zan, bereren. Orain populisten jokaera aldiz, oso galgarria iduri zait: erria bezala mintzatu nai direla diote; egiaz, uritar langilleak bezala mintzatzen dira (baserritarrek eta lurgiñek bestela, askoz garbikiago, baitute itz egiten, orain ere), eta uriko langilleok euskera zearo utzia izango dutenean, orduan populistek ere, bearko dute erderaz itz egin, konsekent ba dira, populuak baitu beti arrazoi... Dana dala, euskera bat-eta-landua ere izkuntza ofizialtzat leuken euskaldun soviet errepublika bat ukatzen dut nik; euskera salbatu bear da, bai, bainan ez euskaldungoaren beste valoreak oro arnegatuz... Hori litzake propter vitam, vivendi perdere causas . Ez duzu uste?

        Krutwigekiko auzia, ongi gogoratzen ba naiz, ene azkenengo eskutitzean asi nintzazun azaltzen. Aren Vasconia-n ba ziran bi puntu aien gainean arekin irizkide bainaiz: lendabizi, euskeraren eta euskal-kulturaren inguruko aburuak; bigarrenik, «Euskalerri andiago» baten asmoa (bi puntu orietan ere, ez ditut aren ideiak eta usteak oro onartzen, jakiña). Bainan bi gauzok kenduz gero, liburu osoari marxismu utsa zerion. Geroztik ere, Krutwig marxisten bidetik jarraiki da, euskaldun eta bretoi gazte batzu lagun zituela, eta batez ere, Nederlandako baroi frisiar bat —ene ezagun— Kr. bezala erdi judua dena (egia esan, Krutwig judu osoa dela uste dut, aitaren eta amaren aldetik). Nik ba dut Parisen adiskide bat, erdi bretoi ta erdi flamenkoa, edestilaria ta ethnien auzia txit ondo ezagutzen duena. Krutwigek, bere Antwerpeko erbestean zegoela, frisiar orrekin asmatu du «Manifeste de l'ethnocratie» delako bat, bere liburua baino marxistagoa oraindik; gero frisiarrak igorri digu, gure aburua jakin gei ene adiskideari eta neroni; ez baitzuten galtzen gurekin lankidetzeko itxaropena... Erantzun diegu, korteski bainan garbiki, ez genduela aien ideologia onartzen. Bigarren aldikotz, delako manifestoa bidali digute, piska bat aldatu ondoren, bainan azalkiro bakarrik: lenago bezain marxistak baitiraute. Orduan bigarrenekotz erantzun diegu, askoz gogorkiago, eta aiekilakoa autsi dugu. Gure bi erantzupenen aldaki bana igortzen dizut onekin batean, auzia nola dagoen orain ethnien aldezleen artean. Ezen ezin uka diteke Krutwigek eta Krutwigen irudikoek gero eta garrantzi geiago artzen dutela Gipuzkoa ta Bizkaiko alderdi industrialetan, Bretainiako urietan, Flamenko zenbaiten artean ere (bainan auiek ez dira gure arrazak bezain malgu ta uko egiten diote, geienek, juduen marxismuari). Orrengatik nintzan ETAkoez bearbada gogorkixe mintzatzen: ba dira aien artean abertzale batzu oso jatorrak (esaterako, Iñaki Irigaray, Hazparnen ezagutu dudana, Aingeru Irigaray sendagillearen lengusua dena). Bainan aien aldizkari edo boletiñak irakurriz, konturatu naiz, ongi oinarritutako ideologiarik ez ba dute ere, batzuek marxismua onartzen dutela, dirudienaz.

        Ene eskutitz luze au bukatuko dut emen. Peilleni ezin dizkiot zure goraintziak elduerazi: ezkondu zanetik, ez zait geiago ikustera ibiltzen —geienetan gertatzen den legez— naiz urrean bizi izan: Vincennes-ko oianaren ondoan, Paristar topografiaz oroit ba zera. Ainbat gaixto... bainan ez da ene errua gure lankidetza ta elkarrekikoa orrela amaitu ba dira. Beste euskaldunik aspaldi ontan ez nuen Parisen tratatzen. Beraz Zarathustra edo Nietzsche bezala, ene bakartasunean bizi naiz orain; bakarrik Donostiara joaten naizenean bizpairur euskaltzale ikusten ditut, beti berak: Mitxelena, Etxaide, Irigaray eta Arrue. Bestela, zurekin baizik ez dut orain art-emanik; bainan naikoa zait; ailiraute luzaro artu-emanok!

        Zure berri onen zai nagoela, onar itzazu, adiskide maite orrek, nire ta aitaren partez ere, gure goraintzirik amultsuenak.

        Jon Mirande.