Euskal antzerki antropologia

Orain dela urtebete egin nituen lehen aldiz eaari (Euskal Antzerki Antropologikoa) buruz lehenengo gogoetak. Kathakali antzerki-dantza ikasten Indian nenbilen eta Eugenio Barbaren zenbait liburu neraman besapean. Harrezkero zenbait lankiderekin eaari buruz mintzatu gara, eta bide hau jorratzeko intentzioarekin ere bagabiltza Antzerkiola Imaginarioa taldekook.

      eaari buruz zenbait ideia planteatu baino lehen, antzerki edo “teatro” hitzaren definizio bat bilatzea beharrezkoa da. Hau da, antzerkiak gizartean betetzen duen funtsa aurkitzea. Antzerkiaren poetika berreskuratzea.

      Antzerkigintza bizibide hartu nuenetik beti galdera berbera datorkit burura. Gure herriak, gure inguruan bizi den jendeak, ba al du antzerkiaren beharrik?

      Aktoreak bere autonomia bilatu behar duen heinean, antzerkiak ere bere autonomia bilatu behar du, estetika propio bat, gure hizkuntzarekin, gure izaerarekin bat datorrena. Antzerki antropologikoan hausnarketa bat egitea izan liteke bidea. Eugenio Barbak esaten duen bezala, antzerki antropologikoak jokaera fisiologiko eta sozio-kulturala ikertzen baitu antzezpen momentu baten. Hala ere, ondo dago kanpotik iristen zaizkigun metodo eta teoriaz baliatzea, bikainak dira Stanislavski edota Grotowskiren ikerketak, baina uste dut, guk gure bidea bilatu behar dugula, Euskal Antzerki Antropologikoan sakondu.

      Beste alde batetik, gure herriak pairatzen duen tragedia, euskal antzerki obra gutxitan islatzen da. Horregatik nire galdera: zergatik ez dago antzerki politiko bat? Akaso Erwin Piscator edota Bertolt Brechtek antzerki politikoa egiten zutenean ez al zuten bada herriarentzako antzerkia egiten? Ez al zuten errealitate bat irudikatzen?

      Euskadin —eta sarritan horrelakoak entzun izan ditut— euskal publikoak, antzerkia barre egiteko dela pentsatzen du, eta hori ez da horrela. Antzerkiak herriaren arimaz mintzatu behar du, antzerkiak politikoa behar du izan, antzerkiak kritiko behar du izan, antzerkia herriari zuzenduta egon behar da, komunitateari, antzerkia antropologikoa izan behar da.

      Hau guztia lortzeko, makineria berri baten sinistu behar dugu, bestalde baten izaera duen antzerkia eraiki. Antzerki tailerrak sortu herrietan, antzerki amateurra sortu, antzerki unibertsitarioa, antzerkiari buruzko euskal terminologia bat bilatu, antzerkia herriaren espazio sakratuetara hurbildu (herriko plazak, frontoiak, elizak, gaztetxeak...)... azken finean, estrategia gure esku dago, hau da: herria antzerkira ez bada hurbiltzen, antzerkia herrira hurbiltzea .

      Agian ekintza hauek guztiak egin ziren aurreko hamarkadetan, eta askok erokeria utopikoetan nabilela pentsatuko dute. Baina memoriaren antzerkiaz (Tadeusz Kantor-ek zioen bezala), memoria historikoaz ezin gara ahaztu! Bestela guztia jainko txikien eskuetan gelditzen den ustelkeria hutsa da antzerkia, benetako euskarririk gabea. Euskal Antzerki Antropologiko baten bila gabiltzanok badugu bestaldeko antzerki bat existitzen denaren esperantza.

2001eko maiatza, Artez