Poesia kaiera
Poesia kaiera
Rosalia de Castro
itzulpena: Koldo Izagirre
2017, poesia
64 orrialde
978-84-17051-04-4
Rosalia de Castro
1837-1885
 
 

 

 

 

            I

 

Horren gauza bitxiak

gertatzen dira gaur bizitzan

halako gauza arraroak ikusten

amarru mundu honetan

hainbeste mirari zahar,

hainbeste ikasteko berri

eta entsalada izeneko

hainbeste berakatz tortilla...

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Soineko politeko neska

neska zapata oneko

hainbeste arropa duzuna

hainbeste arropa gordea

olgeta handiko neska

neska pertxenta askoa

eta pobrea, bekatubeltza!

armiarma bezain pobrea...

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Ikusten zaitut artasorotan

ikusten zaitut orbel artean

noiz pinudi sarrian

noiz kanaberetan arin doan

ibaiaren bazter barean

eta zin egiten didazu

zaudela bakarrik

inor ez duzula aldamenean...

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Ezkondu, ezkondutxo

solas ederrekoa

ezkongabeekin dantzan

erromeria eta mandiotan

ezpainetan irria, begietan berba

horiekin mintzo badirudi

egin behar dutela jauzi...

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Begira jartzen banatzaizu

hain garbi eta hain orraztua

mutilekin borrokan

zutaz asetzen diren artean

eta gero zin egiten duzu

orbanik ez duen andra zarela

eta gainerakoak ez direla ezer

zu zarenaren aldean

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Eta zu, ilehori horitxoa

apala eta zintzoa

ezti duzula berba

ezti duzula pausoa

begiak gizonen oinetara

aurpegia ez ikustearren

eta badute aipu maitasuna

ez entzuna egiten duzuna...

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Bazoaz goizean goizik

beatekin mezetara,

gero... (zergatik, zeuk dakizu)

berbetak dituzu luze

eta gurdibidean

parraren ondoan, hortxe

ez dakit zer jenderekin

zaren lotzen edo ez lotzen

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Eta zu, mutil segaila

hain hiztun eztitsu

hain dotore txapelaz

hain aberatsa azpantarrez

hain fina oinetakoz

nola eskuz aitonseme,

esaten baldin badidazu

soroko lanean zarela laketzen

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Zu, amodio kontuak

ongi hitz egindako ahoan

neskekiko borrokan

beste inor ez bezalakoa

zu bai ardoa edaten

hitzik ezin egin arteraino,

baina zure izerdiarekin

lur zekena bustitzen...

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Baina hainbeste gauza

ikusten dut amarru huts

hainbeste eguzki hodei artean,

iturriño gardenaren antza

hartu nahi izaten duen

uhertutako hainbeste ur…

non denbora ez galtzeagatik

ezpalik irabazi gabe

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

 

            II

 

Horren gauza bitxiak

gertatzen dira gaur bizitzan

halako gauza arraroak ikusten

amarru mundu honetan

hainbeste mirari zahar

hainbeste ikasteko berri

eta entsalada izeneko

hainbeste berakatz tortilla...

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Zer edo zer ikasiko nuela

koitadu ez bestea,

pentsatu nuen eskarmentuan

ez ninduela inork irabaziko

kopetan bai baitut zimurrik

iletan bai baitut zuririk

gaur egun mutilek ordea

titia hartzen dutenetik bertatik...

      non ez dizudan ezer esango, baina...

                                     arraioa!

 

Orain ez duzu aski, Farruco

bizimodua egitea

urte burutsuen lagun

ez soilduaren eskarmentuan

ez bizitzea erne begia

zuhurtziak eskatu bezala,

izan ere gutxien uste den hartan

egon ohi baita lo erbia

   non ez dizudan ezer esango, baina...

                                  arraioa!

 

Orain gaua ilun dugula

gau argian gaudela diote

orain itsasoa bare bada

ekaitza dugula esaten dizute

eta hainbeste zaituzte nahasten

hainbeste zaituzte koldartzen

non Jainkoaren legean

hitz egin nahi izanda ere...

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Bazina frantsesa, lagun xaharra

bazina Australia urrunekoa

bazina eguzki horretatik jaitsia

edo izar zurbil horietatik

galdetuko lizukete agian

seriotasun zurrunean,

eta zuk, harri eginda

erantzungo zenuke ahapetik:

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Horregatik, lagun xaharra

saiatzen ez bazara

ikatzaren hautsarekin ere

aldera litekeen arren

ur gardena bezalakoa omen den

garaiotako zientzia ikasten,

horixe baita zientzia hain zuzen,

eta ezerk alde asko edukitzea

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Ikusiko duzu tutik ez ulertuagatik

zeinen ongi diren konpontzen

lotsabakoak eta prestuak

beatak eta salduak

ikusiko duzu nola diren batzen

ikusiko duzu nola egiten duten tratua

zu marmarrean ari zarela

kana eta erdiko mihiaz

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Ikusiko duzu gerezi kolorean

aurrez esmeralda izana,

eta odol urdin jario ziren

ezin urdinagoko haiek,

gaur egungo usantzan,

odola gorri jario

eta hau dena halako kopetarekin

eta halako harrokerian

   non ez dizudan ezer esango, baina...

                                  arraioa!

 

Ikusiko duzu nolako itzulipurdiak

zelako kontradantza landuak

zelako gaitak bere ttunttunarekin

zelako txirulak bere harparekin

zelako parpaila zuridunak

lepatrapu gorridunak

berbetan eta berbetan

halako zalaparta hanpatuan

   non ez dizudan ezer esango, baina...

                                  arraioa!

 

Zuk usteko duzu hau dena

inauteria itxurako bat dugula

hemen jaka dela eskas

eta lebita soberan

han erbi jana dutela

kalabazaren ordez

eta txirulak ari direla

kanpaiek jo behar luketenean

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Ikas ezazu, lagun xaharra

halako nahaspila aberatsa

zentzu onez erakusten digun

zientzia maitagarria

jakinean egon nahi baduzu

halako gauza berezietan

izan ere, hainbeste berritasun artean

gure behialako maneratxoak...

   ez dizut ezer esango, baina...

                      arraioa!

 

Non che digo nada... / ¡Pero vaia!

I

Pasan naquesta vida / cousiñas tan estrañas, / tan raros feitos vense / neste mundo de trampa; / tantos milagres vellos, / tan novas insinanzas, / e tan revoltos allos / con nome de ensaladas, / que non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Meniña ben vestida, / meniña ben calzada, / que ten roupa de cote, / que ten roupa de garda; / meniña que ben folga, / meniña que anda maja, / i é probe, malpecado, / como unha triste araña. / Non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Véxote aló antre os millos, / véxote aló nas brañas, / xa no pinar espeso, / xa na beiriña mansa / do río que correndo / vai antre as verdes canas, / e xuras que estás soia, / que naide te acompaña... / Non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Casada casadiña, / que gustas ser falada, / que bailas cas solteiras / nas festas e ruadas, / que tes na boca a risa / e que cos ollos falas, / e que ao falar con eles / parece que che saltan, / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Cando mirar te miro / tan limpa e tan peinada, / loitar cos rapaciños / hastra que en ti se fartan, / e ves dimpois xurando / que eres muller sin chata, / e dis que as máis non teñen / contigo comparanza, / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / E ti, roxa roxiña, / modesta e recatada, / que falas tan mainiño, / que tan mainiño andas, / que ós pés dos homes miras / para non verlle a cara, / e fas que non entendes / cando de amor che falan, / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Vas pola mañanciña / a misa cas beatas; / dempois... (por que, ti o sabes) / de xunta delas largas; / e si na corredoira / xunto da verde parra, / non sei con que xentiña, / páraste ou non te paras, / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / E ti, rapás garrido, / de tan melosas falas, / tan majo de monteira, / tan rico de polainas, / tan fino de calzado / como de mans fidalgas, / cando me dis que gustas / de traballar na braña, / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Ti falarás de amores / cousiñas ben faladas; / ti loitarás cas nenas / como ningún loitara; / ti beberás do mosto / hastra quedar sin fala, / pero cos teus sudores / mollar a terra ingrata... / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Mais tantas cousas vexo / que me parecen trampa; / tanto sol entre nubes / e tan revoltas auguas / que asemellarse intentan / a unha fontiña crara, / que por non perder tempo / donde non quito racha, / non che digo nada... / ¡Pero vaia!

II

Pasan naquesta vida / cousiñas tan estrañas, / tan raros feitos vense / neste mundo de trampa; / tantos milagres vellos, / tan novas insinanzas, / e tan revoltos allos / con nome de ensaladas, / que non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / E que algo deprendera, / triste de min, coidaba; / e que a esperencia neta / ninguén me iba en puxanza / por ter na frente enrugas / e ter caniñas brancas, / cando hai hoxe uns mociños / mesmo dende que maman, / que non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Xa non che val, Farruco, / que vivas en compaña / dos anos pensadores / nin da esperencia calva, / nin que ollo alerta vivas / como a cordura manda; / que donde menos penses / tamaña lebre salta / que non che digo nada... / ¡Pero vaia! // Xa sendo noite oscura / dinche que é noite crara; / xa estando o mar sereno / che din que fai borrasca, / e tanto te confunden / e tanto te acobardan, / que anque falar quixeras / tal coma Dios che manda, / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Si eres francés, meu vello, / si eres da lonxe Australia, / si aló do sol baixaches / ou das estrelas pálidas, / con seria gravedade / quisais che perguntaran, / e ti, pasmado todo, / calado mormuraras: / Non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Por eso, meu velliño, / si de estudiar non tratas / a cencia destos tempos, / que é como el augua crara, / anque ca parromeira / tamén ten comparanza, / que nesto a cencia estriba, / i en ter distintas caras, / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Sin entender un ele, / verás que ben se amañan / honrados e sin honra, / rameiras e beatas; / verás como se axuntan, / verás como se tratan, / mentras que ti marmuras / ca lengua dunha coarta. / Non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Verás cor de sireixa / quen foi cor de esmeralda, / i aqueles tan azues / que sangre azul manaban, / manar sangre vermella / pola moderna usanza; / i esto con tal chistura / e con fachenda tanta / que non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Verás que revolturas, / que ricas contradanzas, / que gaitas con salterio, / que pífanos con arpas, / que dengues encarnados / con mantilliñas brancas, / chapurra que chapurra / en confusión tan várea, / que non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Ti pensarás que aquesto / é todo unha antroidada, / que aquí un levita sobra / i unha chaqueta falta; / que alí se comen lebres / en vez de calabazas, / e tocan frautas donde / deben tocar campanas... / Mais non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Deprende, meu velliño, / a cencia ben amada, / que saibamente insina / tan rica misturanza, / si queres ser sabido / en cousas tan estrañas, / pois antre tantas novas / as costumiñas rancias... / Non che digo nada... / ¡Pero vaia!