Gabriel Aresti (biografia)
Gabriel Aresti (biografia)
2000, biografia
256 orrialde
84-86766-07-9
azala: Garbiņe Ubeda
Angel Zelaieta
1940, Mallabia
 
Gabriel Aresti (biografia)
2000, biografia
256 orrialde
84-86766-07-9
aurkibidea

Aurkibidea

Amagoia alabari

Haritz landatua

Haurtzaro eta gaztaroa

Haritz haziaren ernetzea

"Aintza apurņoa"

Zorrotzako portuan

Meliz maitemintzen da

Ipuin mingots bat geroaren seinale

Euskaltzaindiko

Aurren bidearen bukaera

Haritz tantaia

La Concordia

EGIko militantzia

Euskara literarioaren kezka

Maldan Behera. 1959

Olerti-n eta Karmel-en

Luis Mitxelenaren oniritzia

Poetika klasikoa ala pertsonala?

Zorrotzatik Laudiora

Melirekin esposatzen da

Kritikariak Arestiren alde

Teatro-lanak eta kritika

Fraide ala iraultzaile?

Orixe saria. 1962

Euskararen batasuna. 1963

Basarri bertsolaria eskolatzen

Karlos Santamariarekin adiskide

Arrue eta Serna Arestiz mintzo

Harri eta Herri. 1964

Aresti dramaturgo

Alderdi Komunistaren aldizkaria

Teatro zale

Euskararen batasuna. 1964

Zenbait literatur komentario

Historia tristeago bat

Barrutiaren teatroa

Kriselu antzerki taldea

Lizardi saria. 1966

Bilbotik Eibarrera

Kreazio-lanaren eragina

Bladi Oterorekin

Euskal Harria. 1967

Soziolinguistika

Harizti mehaztua

Lan Deia-ren erasoaldia

Iparragirre saria. 1968

Euskararen batasuna. 1968

Euskararen batasuna. 1969

Kantariekin

Arestiren itzala

Kriselun editore

Bizitzaren kolpeak

Batasunaren Kutxa. 1970

Lur editoriala

Euskararen batasuna. 1970

Saiakerak

Euskararen batasuna. 1971

Harrizko Herri Hau. 1970-71

Laudatua

Deustuko unibertsitatean

Lexikografia

Euskararen batasuna. 1972-73

Ateak itxita

Gaixorik

Euskal Idazleen Elkartea

Luis Mitxelenarekin polemika

Oskorri-ren poeta. 1972-75

Gabonetako ikuskizuna

Torrealdairen inkesta

Asto-lasterrak

Ean

Aresti eta Begiarmen

Hiztegi Tipia. 1974-1975

Heriotza

Eranskina

In memoriam

Bibliografia

Gutunak

Erosi: 14,28
Ebook: 3,12

Aurkibidea

Amagoia alabari

Haritz landatua

Haurtzaro eta gaztaroa

Haritz haziaren ernetzea

"Aintza apurņoa"

Zorrotzako portuan

Meliz maitemintzen da

Ipuin mingots bat geroaren seinale

Euskaltzaindiko

Aurren bidearen bukaera

Haritz tantaia

La Concordia

EGIko militantzia

Euskara literarioaren kezka

Maldan Behera. 1959

Olerti-n eta Karmel-en

Luis Mitxelenaren oniritzia

Poetika klasikoa ala pertsonala?

Zorrotzatik Laudiora

Melirekin esposatzen da

Kritikariak Arestiren alde

Teatro-lanak eta kritika

Fraide ala iraultzaile?

Orixe saria. 1962

Euskararen batasuna. 1963

Basarri bertsolaria eskolatzen

Karlos Santamariarekin adiskide

Arrue eta Serna Arestiz mintzo

Harri eta Herri. 1964

Aresti dramaturgo

Alderdi Komunistaren aldizkaria

Teatro zale

Euskararen batasuna. 1964

Zenbait literatur komentario

Historia tristeago bat

Barrutiaren teatroa

Kriselu antzerki taldea

Lizardi saria. 1966

Bilbotik Eibarrera

Kreazio-lanaren eragina

Bladi Oterorekin

Euskal Harria. 1967

Soziolinguistika

Harizti mehaztua

Lan Deia-ren erasoaldia

Iparragirre saria. 1968

Euskararen batasuna. 1968

Euskararen batasuna. 1969

Kantariekin

Arestiren itzala

Kriselun editore

Bizitzaren kolpeak

Batasunaren Kutxa. 1970

Lur editoriala

Euskararen batasuna. 1970

Saiakerak

Euskararen batasuna. 1971

Harrizko Herri Hau. 1970-71

Laudatua

Deustuko unibertsitatean

Lexikografia

Euskararen batasuna. 1972-73

Ateak itxita

Gaixorik

Euskal Idazleen Elkartea

Luis Mitxelenarekin polemika

Oskorri-ren poeta. 1972-75

Gabonetako ikuskizuna

Torrealdairen inkesta

Asto-lasterrak

Ean

Aresti eta Begiarmen

Hiztegi Tipia. 1974-1975

Heriotza

Eranskina

In memoriam

Bibliografia

Gutunak

 

 

Txistularien artean

 

        Musika-belarri gordin samarra [241] zeukan, txistulariak ez zituen zeharo maite: 1965ean, haatik, Txistulari aldizkariaren erredakzio batzordean ikusten dugu. «San Antongo parrokiako lokaletan biltzen ginen —esaten digu Xabier Gereñok—. Gabriel pozik sentitzen zen gure artean, guk egiten genion abegi onagatik, bilbotar abertzaleek gorrotatu egiten baizuten. Txistuak belarrietan min egiten ziola esaten zigun, baina gu txistulariok asko maite gintuzan».

        Dakigunetik, Gabrielek ez du parterik hartu izan inongo erredakziotan kontseilutan, Txistulari-n izan ezik: 1965eko 43.ean, kontseilu honen foto bat ere eman zuten, non Gabriel Aresti ikusten baitugu, Bengoa Zubizarreta, Juan Manuel Idoiaga, Xabier Gereño eta Andoni Amutxategirekin.

        Txistulari eta dantzari haiei orientazio kritikoa eman nahiz edo, Jose Luis Lizundiak Durango aldean batutako aurreskurako koplen presentazio hau egiten zuen: «Yo no entiendo demasiado y acaso entiendo demasiado poco sobre lo que es, o no es, folklore vasco en lo que no se refiere a su parte literaria. Sin embargo, por mi inmersión en el mundo literario, creo que las danzas vascas no tienen el sentido que le dan ciertos coreógrafos actuales. No quiero hacer, por falta de conocimientos, espacio y tiempo, reflexiones de tipo alguno.

        »Hoy me limito a transcribir las coplas del aurresku de la merindad de Durango, tal como de la más pura expresión salida de la boca del pueblo las ha recogido el docto vasquista y entusiasta vascófilo D. José Luis Lizundia (...) Creo sin embargo que nuestros coreógrafos debieran ser tan respetuosos hacia la expresión del alma vasca como lo es en este caso el recopilador. Y sin querer polemizar, solamente (...) [242]. Ondoren, Lizundiak bildutako koplak eta irudi bat eman zuten.

        Euskal Herriko Txistularien Biltzarrak, Primer Concurso de Obras Musicales para Txistu antolatzen duenean, Rafael Castrok «Kanta eta Dantza» [243] obrarekin lehen saria jaso zuen. Urtebete lehenago —1964an— Primer Festival de la Canción Vascan, «Nora?» kantuak, Castroren musikarekin eta Gabriel Arestiren letrarekin, lehen saria merezi izan zuen.

        «Nora?» kanta honek, Arestiren asmo berriztatzaileak orotarikoak zirela erakusten duen jarraiko ohar hauxe zeraman: «¿A dónde? / (Este poema fue escrito para una composición coral destinada a un concierto de música polifónico, a la cual se presentó mi amigo y camarada Rafael Castro. Fue el único intento de romper con el reaccionarismo de nuestra música coral. A pesar de la diferencia de calidad artística y planteamientos sociales, el público vasco prefirió dar el premio a la más reaccionaria de las composiciones que para una coral vasca se haya escrito jamás.

        »En la actualidad y a pesar de la fuerte concienciación producida por los acontecimientos políticos y sociales de los últimos años, el espíritu de esta composición no ha podido triunfar sobre los viejos moldes impuestos hace más de medio siglo por el nacionalismo burgués, constituyendo uno de sus últimos reductos. Publico ahora al cabo de cerca de dos lustros esta poesía al objeto de llamar la atención de nuestros compositores)».

        Berrikuntza asmo honetaz, «El año 1965 es el que ha fijado la divisoria de una nueva música vasca: en el I Festival de la Canción Vasca resulta vencedor Joseba Olaizola con su obra para voces mixtas Mendietan; la obra Nora?, de Rafael Castro, para seis voces mixtas merece también premio por su forma, considerada en aquel momento original» idatzi izan du Jose Antonio Arana Martijak [244].

        Zenbait urte geroago, 1978an, Cordero Castaño jaunak «Nire aitaren etxea» musikatu zuen, Bizkaiko Aurrezki Kutxaren musika sariketa batean irabazle atera zen partiturarekin. Musika lan hau ona izan arren, 1983an Patxi Orozek musika herrikoiagoa asmatu zion, lau ahots nahastuetarako harmonizatua, partitura honekin eta poemaren hamazazpi itzulpenekin liburuxka bat argitaratuz, Tubingenen. Orozen iritzian, badauka «Quomodo canatabimus» salmoaren oihartzunen bat poema honek [245].

        Goiko «Nora?» hau dela eta, anekdota hauxe kontatzen zuen, Zeruko Argia-n, Nora [246] aldizkariaren berragerpen-presentazioa egiten zuenak (izenen homonimia dela eta). «Nik uste nuan —kontatzen zuen— Bilbo'n ondo ezaguna izango zala leku guztietan, ta ala bialdu nion aldizkari bat, zuzenbide onekin: "Gabriel Aresti. Poeta Vasco. Bilbao". Andik egun batzuetara emen dakarkidate berriro "desconocido en la cartería" jarriaz». «Nora?»ren garaipena ospatzeko, «gauza bat pentsatzen nago. Alegia, txanpan botella batzuk erosita dauzkagula ta nai duzunean etortzeko» [247].

        Euskaldunen kanta nazionala «Gernikako Arbola» dela eta, Inocente Ledesmak «El Guernicaco arbola es obra del organista lequeitiano Juan María Altuna, aunque lo divulgó el bardo Iparraguirre en sus correrías por Europa y América» tituluaz publikatu zuen artikulu bat 1965ean. Honen ustez, tituluan dioen bezala, abesti ospetsu hau ez zuen Iparragirrek asmatu, Altunak baino. Iritzi honi arrapostu egin zion Gabriel Arestik: «No hay duda de que Iparraguirre era bertsolari. Tenemos el testimonio de Xenpelar, válido por sí mismo. Estamos seguros de que Altuna no era bertsolari, y no sería arriesgado asegurar que no sabía cuántas sílabas debe tener cada punto. Y la letra del "Gernikako Arbola" es obra de un bertsolari. No de un bertsolari de la talla de un Xenpelar o Pernando, pero sí de un bertsolari. Y creemos que a lo máximo que se ha llegado ha sido a disputarle la paternidad de la música. De la letra no creemos que se haya hablado. Y la letra es más importante en el "Gernikako Arbola" que la música. (...) Los bertsolaris han compuesto músicas desde que ha habido música (...) En cuanto al valor musical, a más de un musicólogo y compositor le tenemos oído que es la más ramplona y rateante de las tonadas que el romanticismo haya escrito en Vasconia».

        Idazlearen iritziz, «Gernikako Arbola» Iparragirrerena da, bertsolaria zelako. Hau frogatzeko, Xenpelarren testigantza aipatzen zuen, «Iparragirre abilla dela» bertsoena, alegia, honela bukatuz: «Trató Xenpelar a Iparaguirre como lo veía (quizá no como en realidad era): De buena escuela, con música, además vertsolari... ¿Qué más se necesitaba, pues, para ser el autor del "Gernikako Arbola"? ¿Graduación en la Hochmusikschüle de Munich? ¿Certificado de la Real de la Lengua? Nosotros creemos que le bastó su experiencia en la Comuna de París para hacer de una tonada más que vulgar y de unos bersos mal improvisados, el más grande canto a la libertad y a la paz que el mundo ha conocido. Canto que al final le costó el destierro, y como apuración de las heces, la muerte misma».

        Beste ohartxo honekin ematen zion amaiera: «No es que lo escribiera. Sencillamente, lo echó, o para valernos del término castellano y no del vasco, lo improvisó» [248].

        Jose Antonio Arana Martijak ere bere iritzi zuhur oinarrituak ematen ditu gai honetaz, baina funtsean Arestirekin bat dator, bereziki puntu batean: «Quizá sea necesario leer y meditar las demás estrofas en las que palpita un sentimiento asociativo de Árbol y libertades, sin simbolismos, que son el espíritu de la letra. Y en esto creo estar de acuerdo con Gabriel Aresti» [249].

Xabier Gereñok, behin, h-z idatzi behar ziren hitzen zerrenda bat eskatu zion (beronen usadio partikularrerako). Gereñok, asko gustatu zitzaiolako, eta praktikotasun handia ikusten ziolako edo, Txistulari-n argitara eman zuen, Gabriel Arestiren izenpearekin [250].

        Ez zitzaion hau Agustin Zinkunegiri ondo iruditu, nork esaten baitzien txistularien aldizkariaren zuzendariei: «Ikusi det Arestiren H zerrenda ikeragarria. Nik, egia esan, ez det ortograpi arrastorik ere, baño badira emen idazle jator askorik, H ipur beltzak miñ eman dionik. Guk emen, orain arte, ez dugu H'rik ezagutu ere, esate baterako, eta oraingo idazle auek bera ontako sail bat tentekatu gabe ezin idatzi (...) Gure euskera idazkerak, ¿ez altzun, edo ez al du ortan ere alakoxe berezitasun bat? Barkatu, Aresti ta alperrikako H'ren maitaleok, eta idatzi euskeraz. Orixe da gure elburua» [251].

        Baina Txistulari-ren zuzendaritza aldian-aldian tokiz aldatu egiten zen, eta, behin Bizkaitik alde egin zuenean, ez zen Aresti berriz hara agertu.

 

        [241] «Mundu honetan belarri txarreko gizonik izan bada, berau Gabriel izan da». FELIPE, N.: «Gabriel Kantugile» in ZURGAI extraordinario, (1979), 33an.

        [242] ARESTI, G.: «Koplas de Aurresku» in TXISTULARI (1965), 41. 25.ean.

        [243] Conf. TXISTULARI (1965), 41.

        [244] Ibidem. Eta ZERUKO ARGIA (1964), X.18ko 4.ean. «Nora?» honekin saria irabazi ondoren, Olasoren furgonetan, Santurtzira jo zuten Gabriel Arestik, Meli Estebanek, Juan Mari Arestik, Castrok, eta abarrek bazkaltzera. «Nora?» hau musikatzeko, hitzei ukitu asko egin behar izan omen zien Arestik, Castro oso exijentea gertatu baitzen. Arestiren oharra in Harrizko Herri Hau, 1986, 10ean. Arana Martijarena, in ARANA MARTIJA, J.A.: Música vasca. Donostia, 1976, 228an.

        [245] Berri gehiagorako, ik. ARANA MARTIJA, J.A.: «Gabriel Arestiren "Nere aitaren etxea defendituko dut" 350 hizkuntzetara itzulia» in EUSKERA (1985), 2, 549. eta j. Poema honetaz ik., baita ere, TOVAR, A.: Mitología e Ideología sobre la Lengua Vasca. Madril, 1980, 201.ean. Ik. 146. oharra.

        [246] Anaia Berriotxoak lasalletarrentzat ateratzen zuen aldizkaria. Hainbat denboratan isilik egon ondoren, 1964an ekin zioten berriz argitaratzeari.

        [247] MURIETA, A.(?): «Nora?» in ZERUKO ARGIA (1964), VII.5eko 5ean.

        [248] ARESTI, G.: «Disentir» in TXISTULARI (1965), 44.a, 16an. Conf. ale berean 12-13.etan I. Ledesmaren lana.

        [249] ARANA MARTIJA, J.A.: «En torno a la música y letra del "Gernikako Arbola" in TXISTULARI (1966), 47.a, 31-35.etan.

        [250] ARESTI, G.: «La letra H en euskera» in TXISTULARI (1966), 45.a, 34-35.etan.

        [251] ZINKUNEGI, A.: «Eskutitzak» in TXISTULARI (1966), 47.a, 14.ean. Txistulari-koek ohar bat erantsi zioten gutun honi, arrazoi fonetikoak eta Baionako Batzarraren autoritatea zitatuz, «h»aren alde.