Ez da oso amankomuna halako olerki-libururik aurkitzea, barruak eta bihotza irakiten jartzen dituena, ez da ohikoa inongo literaturatan, dudala ezin dut besterik esan: zoragarria da Luigi Anselmi ezizenaz poeta berri honek eskaini digun "Zoo Ilogikoa" deritzon liburua. Zoragarri eta arras harritzekoa, euskal parnasoan ikusten ohi ez den bezalakoa.

        Hiru dira ene iritziz zentzazio horien oinarriak: erritmoa, hiztegiaren ederra eta lañotasuna. Akats bat aurkitzekotan, ordea, poemak hertsiegiak izatea litzateke, baina ez lar haatik. Gatozen baina emaro.

        Euskal poesian oraino hain usu, herri-poesian ez bada bederen, ez dena: batasun erritmikoa. Hona hemen kasu paradigmatiko eta betegarria:

        "Ispiluaz bestaldean
        usoak beltzak dira,
        beleak dira txuri,
        lehoia humil, ardiak
        krudel ta osoa otzana.
        Ispiluaz bestaldean
        tximeleta zoroak
        suaren adarretan
        pausatu egiten dira
        ta armiarmek dituzte
        ferekatzen euliak.
        Zoriontsuak ispiluaz
        bestaldeko txoriak
        zeren kaioletako
        orma krudel guztiak
        gardenak diren eta
        teilatuak urdinak..."

        Ahots goraz irakur eta zentzazio extatikoa da. Eman dezagun, hirugarren lerroa eta azken-aurrekoa, lehenengoan dira aldizkariaren kokagunea dela bide, eta dingilizka geratzen zaigun eta hori azken lerroaren sarbide, bigarrenean. Eta hori irakurtzen hainbeste euskal poemen gabeziaz are konturatzenago gara, ez loturarik ez eta hasiera edo amaierarik ez dutenak, hain baitira ireki ezen ihes egiten dutela begien aurrean. Eta hainbestetan ere ezelako ardatz tematikorik ez dutenak ez irakurketa oinarrizko batetan ager daitekeena, behintzat. Zeren olerki baten ontasunaren frogantza irakurketa-aniztasunean baitatza nire ustez, alegia, idazleak sorturiko testuaren irekitasunean. Surrealismoaren arazorik latzena hori da izan ere, testuak, problema berba politez deskribatzeko, irekiegiak izatean. Eta are latzago dena, hori da hain zuzen ere, ez surrealista, ez ezer ez diren horrenbeste euskarazko poemen arazoa, ezer ez dutenak, ez batasun erritmikorik, ez irudi edo hizkuntza erakargarririk, ez eta inongo zertasun tematikorik.

        Eta Anselmiren olerkiok berbagiratzean hiztegiaren ederraz eta hizkuntzaren lañotasun horrekin behingoan egiten dugu topo:

        "Elaiekin batera
        heldu da bedatsa;
        bere eskuak orrazten
        zelaien adatsa.

        Txorien kanta dantzut
        baina ez zure urratsak.
        Ene begietan sortzen
        negarrezko latsak."

        Inoiz ere pisu gertatzen ez dena, guztiz bestela baizik, arin eta laket, eta sarri askotan irripar baten sorburu:

        "Hareetan zurkaiztutako untziek
        itsasoaren azal leuna
        gogoratzerakoan
        gilan hortzikara bat
        sentitzen dute."

        Hain zuzen ere hori izan liteke, hasieran aipatu bezala, akats bakarra, lantzen behin poemok herri-olerkitzaren antzera itxiegiak izatea, hots, eder izanagatik ere, lar sendotasunik gabekoak, "minor poems" baizik ez izatea:

        "Pozten naiz azkenik
        zu ikusteaz,
        begiek negar egiteko
        besterik ez zutela balio
        pentsatzen bainuen."

        Judizio orokorra, edozelan ere, hasieran aipatutakoa da, arras liburu ederra behin eta berriro asper egin gabe irakur daitekeena. Agian, euskal poesiak beste itsaso amaigabeko bat aurkitu du Luigi Anselmi pilotu trebe eta ezezagun honen bidez. Hala biz.

Pamiela, 1986-07