BiTAN BANATUKO BAGiNA BEZALA

Eskutitz hau jaso dut gaur eguerdian:

        Karlos maitea:

        Irabazteko sortu hinduen lurrak bere semerik maiteena bezala. Haritz eder baten gisa hazi hau pinutegian. Osasunez jantzi dik hire gorputz lerden eta paregabea, ideiak argitzen dituen su hori piztu zian hire petxuan izpiritu sakon baten jabe egin hinduenean, eta batez ere, adimen argikoa, erantzukizun azkarrekoa eta arrazoiketa bizikoa borobildu hau.

        Lurtar izateak ordea, bere mugak dakartza berarekin, eta haritz ederrena ere, hauts bilaka daiteke mugagabearen egarriz, lortu ezin denaren pipiak janda.

        Maitasuna da gizakiaren arbola zutik iraunaraz dezakeen odola. Odol horrek zekarrek zoriona gure enborretara, odol horrek bihurtzen gaitik zoro. Maitasunez gaituk, hein berean pozez eta ero.

        Lili eder batetik bestera ibili haiz atsedenik gabe, ezti klase guztietatik edan duk asekaitz, ia lehertzeraino bapo egin arte; gozoegia iruditzen zitzaian bat, lodiegia bestea, arruntegia hurrena, edota astuna sapaian dastatzen huena.

        Aukeratutakoa ez da inoiz izan hik nahi huena.

        Malerus esnatu haiz pagotxa bakoitzaren ondoren, hire gogoa bete nahian hutsarekin egin duk topo gorputz lirainak besarkatzean.

        Hutsak egin dik habia hire barrenean. Etsi diok jada. Orain badakik txori berri bakoitza hutsaren beste zori bat dela hiretzat.

        Ondoegi konprenitzen diat hirea.

        Bazakiat ni naizela hik maita dezakean bakarrra.

        Alferrikakoa ordea ura pasa eta presa jartzea.

Lidia

        «Karlos» irakurtzearekin batera konturatu naiz gutuna ez zela niretzat, baina ez diot irakurtzeari uzterik izan. Areago, bigarren aldiz irakurri dut. Gutunean kausitu ez dudan zerbaitek bultzatu nau berriro irakurtzera, nahiz eta oso lotsatia izan ni gauza hauetarako, nahiz eta fintzat jo neure burua.

        Lerro horien errenkadan bazegoen ezaguna gertatzen zitzaidan zerbait, etxekoa susmatzen nuena nolabait ere.

        Zer ordea? Zerk bultzatu nau niretzat ez zen eskutitz hau irekitzera?

        Egia da despistatu samarra naizela, halaber, arestian ez dudala aspaldidanik gutunik jaso, baina horrek ez bide du esplikatzen nik sobrea ireki dudanean niretzat balitz bezala ireki dudala.

        Letra hau ez da arrotza gertatu nire begien aurrean, nahiz eta Karlos Mutiloa, nire pisu-kideari zuzendua izan. Dena den, buzoitik hartu dudanean, ez dut uste hartzailea nork izan behar zuen irakurri dudanik, bidaltzailea, Lidia soil-soilik, begiratu ere egin ez dudan bezalaxe. Letra honekin niretzat behar zuen.

        Bigarrengoz irakurri dudanean argitasun izpi batzuz busti zaizkit begiak, etxeko maratila ireki banu bezala; adimena aldiz, ganbara gauez baino ilunago. Ez zen posible. Nola zitekeen letra hura Karlos berarena? Ez, ez. Ezin nuen sinetsi nenkusana. Harri eginda geratu natzaio paperari begira.

        Idaztankerak ezin zuen Karlosena izan, azkarra baita Karlos baina ez hain zuhurra. Mezuak, aldiz, bere pertsonarekiko ezagutza handia zerakusan. Oso hurbiletik ezagutu behar zuen Lidiak Karlos, barrenetik esanen nuke, hori esateak dakartzan ondorioen beldur ez banintz.

        Hala eta guztiz ere onartzea besterik ez zait gelditu, letra Karlosena zen. Agertu nahi nuke ordea, nola, hori sinestera iritsi baino lehen, Karlosen gelan sartu naizen, bere eskuizkriburen batez pareka ahal nezan esku artean neukana, eta froga gero egiaztatu dudana, eskutitzaren aitatasuna hain zuzen.

        Karlosen gela bera bezalakoa da, ez zaio ezer falta, ez dauka ezer soberan, usna daitekeen desordena kontu handiz bilatutako orden bat dela ematen du. Apenas du dekoraziorik, berez antzeman daiteke alferrikakoa litzatekeela, giroa hautsiko lukeela. Ohe zabala bazter batean, mahai handia bestean; mesanotxe bat eta musika ekipoa. Liburuak han-hemenka.

        Orain ohar naiteke Karlosen benetako izateaz, hainbat urte berarekin biziz, eta konturatzen naiz bere bizitzaz ez dudala karikatura bat baino egin. Presaka bizitzeak eraman nauela, eraman gaituela, elkarrenganako defentsarako, azaleko ezaugarri soil batzuk besterik ez ezagutzera. Karlos harroa da, edo izan da orain arte niretzat, arrakasta du nesken aurrean eta badaki hori ondo aprobetxatzen.

        Kanpotik begiratuta bazirudikeen zoriontsu beharko lukeela, nahiz eta maiz esan ohi didan, «hik bai ez duala problemarik. Sinpatikoa haiz, ondo hator denekin. Ni berriz, beti eztabaidetan nabilek. Aprobetxatu egiten naizela esaten zidatek. Gero ordea, ez duk horrelakorik gertatzen. Erabili egin naitek neskek, kleenex bat bezalakoa nauk beraientzat, erabili eta utzi. Bazekitek nirekin une eder bat igaroko dutela beste inolako problemarik gabe».

        Egia esan ez nion kasu handirik egiten. Nola bada, hori esan eta bere horretan jarraitzen bazuen? Larria iruditzen zitzaidan, dena den, berak zioena, hartan pentsatzen jartzen nintzen bakoitzean. Larria, ze iruditzen baitzitzaidan Karlosek ez zuela inor maitatu bere bizitzan, besteen gainetik sentitzen zela, bera zela maitatua. Eta maitatua izatea ez da aski maitasunean. Ilbehera bezalakoa da, alde batek argia ematen du, baina ilun jarraitzen du besteak. Alde biek eman behar dute argi ilargia, maitasuna, oso-osorik distiratsu ager dadin.

        Noizbait aipatu izan dit Lidia. Orain gogora dezaket xarmanki hitze egin ohi didala bere gainean. Ez nion ordea jaramonik eman. Beste bat izango zen.

        Orain ordea, nire eskutan, Karlosen letraz idatziriko Lidiaren gutuna dudalarik, bere mahai gainean Lidiari zuzenduriko eskutitza dakusadalarik, apo bihurri bat dabilkit soinean tripa janean.

        Karlosen mahai gaineko eskutitzak, ez dit frogatu bakarrik Karlosen aitatasuna bi eskutitzekiko. Haize txar batek bezala susmo larri bat ekarri du nigana.

        Hara zer dioen:

        Lidia bihotzekoa:

        Hau kontatu zidan aitonak behin batean:

        Salamancan ikasten ari nintzenean, emagal..., «horietako» andere baten aldamenean bizi izan nintzen garai batez. Andaluza zen bera, Carmen. Luzea, beltzarana, kopetiluna, betazal handikoa eta aurpegi zorrotzekoa, aizkoraz ebakitakoa ematen zuen. Beldurra sorrarazten zidaten ikatz beltzezko begi bi haiek, bere ahots gogorrak eta bere kaminero izakerak. Azken pisuan bizi nintzen eta nere ate aurrean zegoen berea. Ez nuen sekulan atea irekitzen, oso ondo akordatzen naiz honetaz, baldin eta bera bere gela barruan bazegoen. Hori ordea ez zen oso sarri gertatzen. Eskaileretan edo ezkaratzean egiten genuen topo eta maltzurra zirudidan irribarre batez agurtzen ninduen. Aguantaezina egiten zitzaidan.

        — Ona izan estudiante jauna!, eta barre egiten zuen nere gorrotoa handituz. Gustura aldatuko nintzatekeen etxez berarekin topo ez egitearren, baina etxe txukuna eta lasaia nuen hura beste gainontzekotan.

        Goiz batean ordea, ezustean, nagiak ateratzen ari nintzelarik ohean, Unibertsitatera joan ez nendin, pisuzko aitzakiaren baten bila, hara hor non atea irekitzen den, eta Carmen nazkagarri hark atetik, nere baxu boz harekin:

        — Egunon, estudiante jauna!

        — Zer nahi duzu? —nik. Eta bere aurpegi ilunean, eskale, erruki, erreguzko keinu bat igarri nion.

        — Begira, jauna. Mesede baten eske natorkizu. Egin ezazu zerorrek nere partez.

        Ohean segi nuen etzanda, isilik, «nere bila zatorrek hau. Amuan harrapatu nahi nau. Kontuz Tiburtzio!», ene baitan.

        — Begira, jauna, karta bat idatzi beharra daukat nere herrira —esan zuen apalki, samur eta lotsati.

        Hori al zen?, pentsatu nuen; ondo dago!

        Altxa nintzen, mahaian eseri, luma hartu eta esan nion:

        — Zatoz hona, eta esan..., norentzat da gutuna?

        — Manuel Gonzalezentzat, Jaenen bizi da.

        — Zer esan behar zaio? Ea, diktatu!

        — ...Manolo maitea... bihotz koxkorra... nere maitale zintzoa... Ama Birjinak gorde zaitzala. Eztizko nere bihotz kuttuna, zergatik ez diozu aspaldian, zugandik urrun aspertzen den, zure uso tristetxoari eskribitu? Zergatik ez diozu eskribitu hainbeste maite zaituen zure Carmeni?...

        Ia, ia, barrez lehertzen hasi nintzen... «uso tristetxoa»... bai, bai. Aguantatu nuen ordea eta galdetu nion:

        — Nor da Manolo hori?

        — Manolo, estudiante jauna —esan zidan gorri-gorri eginda—, nere nobioa, da.

        — Nobioa ?

        — Bai, nobioa. Zer pentsatzen duzu ba, nik ezin dudala nobiorik eduki? Zergatik ez dut ba nobiorik izango, gazte izanik eta ezkongai banago?

        — Hara! —atera zitzaidan, baina gutuna idazten jarraitu nuen. Hain zen samurra, hain maitagarria, ze, esan zidan aitonak, nik neronek nahiko nukeen Manolo hura izan, gutuna bidaltzen zuena Carmen ez balitz.

        — Eskerrik asko den-denagatik, estudiante jauna. Egin al dezaket zertxobait zugatik?, akaso edukiko duzu alkandora edo kantzontziloren bat josteko premian...

        Ezetz esan nion. Urduri jartzen ninduen gainera gonadun txarolesa hark. Argi eta garbi adierazi nion ez nuela bere beharrik.

        Hamabost bat egun pasa ziren. Leihotik begira nengoen asper-asper eginda. Ilunabarra zen atea ireki zenean. Carmen.

        — Libre al zaude momentu batean?

        — Bai. Zer nahi duzu?

        — Beste karta bat idaztea eskatu nahi nizuke.

        — Bueno... Manolori?

        — Ez, ez. Orain berea da karta.

        — Zer?

        — Ai, barkatu —esan zidan—, ze tontoa naizen. Ez zen hori esan nahi nuena... Eske... begira, estudiante jauna, lagun bat daukat eta horrek ere ez daki eskribitzen. Lagun horrek andregai bat du... Carmen... ni bezala izena du. Idatziko al diozu beste Carmeni?

        Behin ere baino gorriago zegoen, dardaraka heltzen zituen gonak atzamar lodi haiekin...; susmatzen hasi nintzen, igarri nion.

        — Adizu, entzun zer esan behar dizudan —erantzun nion—. Ez dago ez Manolo, ez Carmen, ez arraiorik. Guzti hau zure asmakizun bat da, baina ez naiz zure sareetan jauziko. Ez zaitez nere atzetik ibili, ez baituzu zereginik nirekin. Zurekin harremanetan hastea?, ez. Konprenitzen al duzu?

        Bere onetik atera zen. Aulkitik altxa, gelari bi buelta eman, ezpain giharrak hatzez igurtzi, eta kopeta zimurtu zitzaion ia kizkurtzeraino.

        — Estudiante jauna... —hasi zen; baina buelta eman, atea ireki eta danbateko batez agurtu ninduen.

        Eserita gelditu nintzen triste, konfunditu ote nintzen otu zitzaidan. Bere gelako atearen danbatekoa aditu nuen gero. Haserre zegoen gogotik, ezpai gabe hanka sartu nuen... Bere gelara joatea erabaki, eta han aurkitu nuen, mahaiaren kontra, ukalondoak mahai gainean eta burua eskuartean. Larri nabaritzen nuen aitona hau kontatzerakoan.

        — Aditu ezazu...

        Zutitu zen bera, nigana abiatu begi beltz distiratsu haiekin, besoak airean astindu, eta:

        — Bueno, eta ze inporta dio! Bai, egia da. Arrazoia duzu, estudiante jauna. Ez dago Manolorik..., ez eta inolako Carmenik. Baina ze inporta zaizu hori zuri? Hainbeste kostatzen al zaizu luma hartu eta papera zirriborratzea? Berdin geratuko zara zu gero. Ez dago Manolorik, ez dago Carmenik. Ni neroni besterik ez da dagoena. Inporta al du ordea ni izateak?

        — Barka —esan nion ezer entenditzen ez nuelarik—, Manolorik ez dagoela diozu?

        — Hori da, ez dago Manolorik.

        — Eta Carmenik ere ez?

        — Ezta Carmenik ere. Ni naiz Carmen.

        Ez nuen ezer ulertzen. Mahaira joan zen eta eskutitz bat hartu. Hamabost egun lehenago Manolori idatzitakoa zen, ez zuen bidali.

        — Hainbeste kostatzen bazaizu Manolori eskribitzea, tori —eman zidan haserre lehengo eguneko gutuna—, eskribituko dit beste norbaitek.

        — Begira Carmen, zergatik idatzi nahi duzu gero korreoan botako ez duzun gutun bat?

        — Nori bota behar diot bada?

        — Manolori!

        — Ez da Manolorik-eta! —eta malkotan lehertu zen—. Manolorik ez ba da, neretzat okerrago! —eta besoak ireki zituen, ulertuko ez balu bezala zergatik ez ote zegoen Manolorik berarentzat—. Nahiago nuke bat balego... ez ote naiz ba besteak bezalako emakume bat? Ez diot inori kalterik egiten. Zuk Manolori idazten diozu nire partez eta badirudit nobioa dudala. Gero Manoloren partez idazten didazu niri, eta Manolo egiazkoa da kasik. Karta hori idatzi bazidatekeen sinetsi eginen nuke benetan Manolo badela. Senargaia nuela sinetsiko nukeen,... eta orduan... ez litzaidake hain zaila egingo bizitzea.

        Hamaika aldiz idatzi omen zion nire aitonak hala Manolorentzat nola Carmenentzat. Negarrez diktatzen eta aditzen omen zizkion Carmenek. Hiru hilabete geroago kartzelan sartu omen zuten. Ez omen zuen nire aitonak haren berri gehiago izan.

        Lidia bihotzekoa, ez zakinat zergatik gogoratu naizen gaur goizean, nire aitonak kontatutako honekin. Ba ote dauka zer ikusirik geure arteko maitasunarekin?

        Hi aurkitu nahi haut andreren bat besarkatzen dudan bakoitzean. Zergatik egiten didan ihes? Topatuko al gaitun noizbait?

        Hire eskutitz bat espero dinat gaur goizean. Hire antsia dinat. Horregatik akordatu naun beharbada nire aitonaren kontu honekin.

        Erotzen ari naun hire maitasunez. Mendi eta lur irauliko ditinat hirekin topo egin arte.

Karlos

        Garbi zegoen, egutera eguerdian bezain argia. Karlosek berak idatzi zituen eskutitz biak. Bera zen Lidia, Lidiarik bazen. Egia esan, Lidia bazela sinetsirik nago, Karlos bazen, zergatik ez Lidia?

        Lasai noa ibaialdera, patxadan. Seguru nago han ariko direla Karlosen, edo Lidiaren bila. Uretara bota du bere burua. «Alferrikakoa ura pasa eta presa jartzea», dabilkit buruan bueltaka. Examinak zituela, edota familiako arazoren bat, edota desengainuren bat ukan duela esango dute. Meza ere eginen diote.

        Han daude poliziak eta bonberoak. Jende ugari hurbildu da.

        Bidegurutzean, hodeiertza zure ezpainetan lerratu denean, bion bitartean, bitan banatuko bagina bezala.

Donostia Hiria ipuin lehiaketan hirugarra saria

Susa-7

1983ko otsaila

© Iñaki Uria