Literatur Emailuak
Susa literatura argitaletxea

 


Celso Emilio Ferreiro

 

Celso Emilio Ferreirok bere bizi osoan erregistro ugariko ahotsa erabili zuen. Bere obraren osoa da, eta ez Longa noite de pedra, O sono sulagado edo Viaxe ao pais dos ananosen nabarmendutako alderdi zibikoa bakarrik, interesatzen zaiguna, mendeko poetarik garrantzitsuenetako bihurtzea zuritzen duena. Celso Emilio Ferreirok (Ourenseko Celanovan 1912 urtean jaioa) 1935ean ekin zion bere lanbide literarioari adiskide talde bati Xosé Velorekin lankidetzan egindako poema sorta bat igorriz. Testu bilduma horrek, hasieran gutun bidez editatuak, gero Cartafol de poesia titulua hartu zuen liburu labur bat osatu zuen. Norabide neopopularista, abangoardiko imajinismoren zenbait, gutxienak, gaiarekin garatzen jarraituko du Al aire de tu vueloko bertso sotil, eta indartsuetan, autoreak orduan bere emaztegai, eta gero, 1943tik emazte zuenari, Moraimari, eskainiriko amodiozko liburua. 1947an liburu berri bat argitaratzen du gazteleraz, Baladas, cantigas y donaires (Ediciones Céltiga), zeinetan erritmo elaboratuagoak eta bere hizkuntza poetiko guztiaren baliabide ezaugarrienetako izango den imajineria bizkor eta diskurtsibo baten indarra sartzen uzten ditu.

Xosé María Alvarez Cáccamo
(hitzaurre osoa)

 


 

Erromantze osagabea

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jesus Etxezarraga

 

Fuco Pérez bigarrenik gabea,

Gargamalako auzolagun,

alargun, adinez nagusia,

bost dozena patata

ematen dituen

lur-puska baten

eta ahuntz baten jabea.

Fuco Pérez bigarrenik gabea

ikonoklasta amorratua,

txabola aurrean jarririko

ume elbarritu baten aita.

Konformagaitz tematiagatik

guardiek fitxaturik zaituzte,

herexe eta sinesgabeagatik

aitarenka dira beatak.

Fuco Pérez bigarrenik gabea,

ez daki inork zer gertatzen zaizun.

Ba duzu eguna, baduzu gaua,

badituzu albako txoriak,

badituzu zeruko izarrak,

badituzu kale eta kaminoak.

Fuco Pérez bigarrenik gabea,

zer zaizu falta?...

 

Romance incompleto

Fuco Pérez sin segundo, / veciño de Gargamala, / viudo, maior de edade, / propietario dunha cabra / e dun terrón que produce / cinco ducias de patacas. / Fuco Pérez sin segundo, / furibundo iconoclasta, / pai dun neno engaranido / chantado diante a cabana. / Por teimoso inconformista / téñente fichado os Bardas; / por herexe e descreído / pófienche a figa as beatas. / Fuco Pérez sin segundo, / ninguén sabe o que che pasa. / Tes o día, tes a noite, / tes os paxaros da ialba, / tes as estrelas do ceo, / tes as ruas i as estradas. / Fuco Pérez sin segundo, / ¿qué che falta?...

 


 

 

Sarrera

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jesus Etxezarraga

 

S.O.S. gisan

hitz egiten dut goizaldean:

giltzatu ate guztiak

eta ez dadila jada inor atera.

 

Sapa elikagarririk gabe

kimuak ahultzen dira.

Arbola zaharra, Galizia,

aizkorek arrakalatu zuten.

Adar bat munduan,

beste adarra etxean.

Itsasoz harantzako adarra

metafora bat da soilik.

Herriak lurra nahi du

Anteok fabulan bezala.

Lurrak herria nahi du

ernaldua izan dadin.

Ez da sekula kanpotik etorriko

erremedio edo esperantzarik.

Gure herria hiltzen bada

aberri gabe geratzen gara,

zeren aberria eta herria

bat dira berba bitan.

 

Giltzatu ate guztiak

eta ez dadila jada inor atera.

 

Limiar

A xeito de S.O.S. / falo na madrugada: / Pechái tódalas portas / e que xa ninguén saia. // Sin a seiva nutricia / esmorecen as gallas. / Arbre antigo, Galicia, / fendérono as machadas. / Unha ponla no mundo, / outra ponla na casa. / A ponla do alén mar / é soio unha metáfora. / O povo quere terra / coma Anteo na fábula. / A terra quere povo / para ser fecundada. / Nunca virá de fora / remedio ou esperanza. / Si o noso pobo morre / quedámonos sin patria, / pois patria e pobo son / o mesmo en dúas palabras. // Pechái tódalas portas / e que xa ninguén saia.

 


 

 

Udagoien dultzea

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jesus Etxezarraga

 

Tristurak janik gogoratuz noa

udagoien urrun bateko goiz

zurbil eta dultze haiek, lainobehereak,

orri xamurrak, bideetako

alfonbrak, nire jaioterrian, haritzek

gerrituriko mendiñoetatik.

 

Udaberri usaina zuen udagoiena

zizpuruzko tximeleta nagiekin

saudade oihalez agur esaten,

guztiari agur esaten:

artaburuei, mahats-aihenei,

aparrei, iturriei,

arrastiriko mutilen kantuei.

Agur guztiari,

hurrengo urterarte, zorterik badugu.

 

Agur sakon bat zen,

zerutik esegia, laztan eginaz

eguzki-haizearen sagar umoari.

 

Bihotza amets jaioterrian

habia ilunen zain zen.

Baina, guzti hura joan egin zen...

Orain hirian, desterru honetan,

urteak beruna sorbaldan bezala,

udagoiena, begi itxietan ikatz hautsez

txistuka datorren trena da.

Negu ezkutatua uluka dago

zakurrek urrunean ulu egiten duten antzera.

Inork ez dit agur esaten

eta gauaren aurrerapen bat ari da jaikitzen.

 

Doce outono

Comesto da tristura vou lembrando / aquelas mañás páledas e doces / dun outono distante, névoas baixas, / tenras follas, alfombras dos camiños, / no meu país natal, polos outeiros / de cintura cinguida de carballos. // Un outono que ulía a primavera / con lentas volvoretas de suspiros / decindo adéus con panos de saudade, / decindo adéus a todo: / ás mazorcas, aos pámpanos, / ás escumas, ás fontes, / ás cántigas dos mozos na serán. / Adéus a todo, / até o ano que ven, si temos sorte. // Era un adéus profundo, / pendurado do ceo, acariñando / a madura mazá do vento leste. // O corazón agardaba escuros niños / de soños recén nados. / Mais, todo aquelo foise... / Agora na cidá, neste desterro, / cos anos coma chumbo sobre o lombo, / o outono é un tren que ven bufando / con lixos de carbón nos ollos pechos. / O inverno escondido está oubeando / como oubean os cans na lonxanía. / Ninguén me di adéus / i un anuncio de noite estáse erguendo.

 

 


 

Hementxe izango da

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jesus Etxezarraga

 

Hementxe hil nahi dut (zain dudan

bidaia-ordua hel dakidanean).

Hementxe, uso urrungatuen

isiltasun honetan,

antsia-amets sakon bat

pinadietan lo egiten duen haize honetan.

Hementxe hil nahi dut begiak jarriz

teilatuetako ke jarioetan, denboraren

hondakinetan, nire

aurrez aurreko, arima zabalik

orduen taupadetara, harpaz

aseturiko arratsalde batean.

Laino bidaiariak joan eta etorri,

enarak iragaiten dira.

Euriaren atabalak

errekaren erronkoian konpasatzen den

udagoien melodia

leun bat errepikatzen du.

Hementxe hil nahi dut. Ereina

izan nire haran honetan.

Amaitu egin hementxe nire kantsazio mingotsa,

pausatu egin hementxe betirako nire hegoak.

 

Eiquí será

Quero morrer eiquí (cando me chegue / a hora da viaxe que me agarda). / Eiquí, niste silencio / de pombas arruladas, / niste vento que dorme nos piñeiros / un profundo sono de arelanzas. / Quero morrer eiquí con ollos postos / no fumegar das tellas, na borralla / do tempo, frente a frente / de min, aberta a ialma / aos latexos das horas, nunha tarde / ateigada de arpas. / Van e veñen as nubes viaxeiras, / as anduriñas pasan. / O pandeiro da chuvia / repinica unha maina / melodía de outono, / que no roncón do río se acompasa. / Quero morrer eiquí. Ser sementado / nesta miña bisbarra. / Finar eiquí o meu cansancio acedo, / pousar eiquí pra sempre as miñas azas.

 


 

 

Nitaz hitz egingo dizuet

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jesus Etxezarraga

 

Nitaz hitz egingo dizuet min ematen badidate ere

nire ametsetako sustrai ilunek.

Celso Emilio esaten didate, baina badut

beste izen latzago bat idatzirik

txirula triste musika fondozko

haize polifonikoen erregistru batean.

 

Izen neureak hitzik gabeak. Leunki,

ateak beti guztiz irekirik,

sakabanatuz noa bideetatik

ehun goiztiritan bihotza bizturik,

eskuetan argia, begietan bitxiloreak,

eta bazterrik gabeko ibaiaren kupidaz.

 

Ume nintzen eta naizenau, urteek nekatzen naute

minutu eta egunez kargaturik,

musu eta kartzelez. Kateak,

tximistak, mamarroak, gizonak hilaran

euripean, udagoienean erneriko lore

hori.

 

Inoiz itzuli gabeko udaberri urruna,

intera batez harri edo arbolaz bizi nuena,

itsasora naraman Jainkoaren uharka,

txori urdina, lehenaren hatzak,

ezpainak bezelako zauriak atsekabeak:

Oinez noa, gorputza ernegaturik

kateatzen nauen amaiera gabeko taupada batean.

 

Hala dut izena nik. Ketan idatzirik

daude nire izenak.

Nire ninietan etengabeki joka dagoen

txirula triste, malko irristatuen

musika fondo batez zoazte esanez.

Zoazte eztarrian aizto hotzak

bezalako hitz ñimiñoez esaten.

 

Ez nazala inork beste izenez esan,

irristuetatik erdikusiriko nire ezizenez,

urpetutako amets baten boz iluna.

 

 

Falaréivos de min

Falaréivos de mín anque me doan / as escuras raíces dos meus soños. / Celso Emilio me chaman pero eu teño / outros nomes máis irtos apuntados / nun rexistro de ventos polifónicos / cun fondo musical de frauta triste. // Meus nomes sin palabras. Mainamente, / de par en par abertas sempre as portas, / espallándome vou polos camiños / co corazón aceso en cen abrentes, / nas maus a luz, nos ollos margaridas, / e unha piedá de río sin orelas. // Neno que fun e son, pésanme os anos / cangados de minutos e de días, / de beixos e de cárceres. Cadeas, / lóstregos, vermes, homes en ringleira / baixo a chuvia, isa frol nada no outono. // Lonxana primavera nunca volta, / que nun intre vivín de pedra ou arbre, / canle de Dios que cara o mar me leva, / xilgaro azur, ronseles do pasado, / feridas coma labres no remorso: // Andando vou, alporizado corpo / nun latexo sin fin que me agriloa. // Eisí me chamo eu. En fume escritos / os meus nomes están. Vádeos decindo / cun fondo musical de frauta triste, / de bágoas esbarradas / petándome decote nas pupilas. / Vádeos decindo en verbas pequeniñas / coma coitelos fríos pola gorxa. // Non me chame ninguén por outros nomes, / alcumes meus en fírgoas entrevistos, / escura voz dun soño sulagado.

 


 

 

Beldurra

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jesus Etxezarraga

 

Gauaren belea pausatzen zenean

iluntzearen azken argietan,

nire ume begiak

malko eta tximistaz betetzen ziren.

 

Bidezidorretan bafatzen zuen haizea

lainobeherez inguratutako gizonkote bat zen

umeak eramateko zorro bat sorbaldan.

 

Zuhaitzek ba ziruditen

zaldi uxatuen mamuak

landetatik galapadaka.

 

Munduaren sustraietatik

zetorkidan beldurra

dardarka nuen odolean.

 

Iragaiten zen jornalaria txistuka

bi argi-izar aitzurrean josiak,

eta ni beldur nintzen.

 

Iragaiten zen ehiztaria

ote eta erratz usaina zuten

bere zakur arnas itoekin,

eta ni beldur nintzen.

 

Iragaiten ziren erroldan gerratik

hain pozik itzulitako mutil sendoak,

eta ni beldur nintzen.

 

Nire albotik iragan eta begiak ikustean,

aserreturik, harriturik, esaten zidaten:

«Ez izan beldurrik»,

baina ni beldur nintzen.

 

Nire atsoaren eztizko boz gozoa

nire belarrietara heltzen zenean bakarrik

ez nintzen jada ni beldur.

 

Orain ez dut ulertzen

nola hain izaki ttipiak,

atso ume hain ahul hark,

(bere begi urdinetan

goiztiri berrien argiak zeuden)

uxa zezakeen horren beldur haundia.

 

O medo

Cando o corvo da noite se pousaba / nas derradeiras luces do solpor, / os meus ollos de neno / enchíanse de bágoas e de lóstregos. // O vento que fungaba nas vereas / era un home langrán envolto en brétema / cun fol ó lombo pra levar meniños. // Os albres semellaban / pantasmas de cabalos desbocados / agallopando os eidos. // Un medo que me viña / das raíces do mundo / tremíame no sangue. // Pasaba o xornaleiro asubiando / con dous luceiros prendidos na eixada, / i eu tiña medo. // Pasaba o cazador / con bafexantes cans / arrecendendo a toxos e carqueixas / i eu tiña medo. // Pasaban de ruada os fortes mozos / que voltaran da guerra tan contentes, / i eu tiña medo. // Ao pasar ó meu lado e verme o / alporizados pasmos decíanme: / «Non teñas medo», / i eu tiña medo. // Soio cando chegaba ós meus ouvidos / a doce voz de mei da miña vella, / eu xa non tiña medo. // Agora non comprendo / como aquil ser cativo, / aquela vella nena tan endébel, / (nos seus ollos azures / había luces de amenceres novos) / podía escorrentar tan grande medo.

 


 

 

Inozoen aldeko otoitza

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jesus Etxezarraga

 

Erruki zaitez Jainko jauna

geometriaz deus jakin ez eta

musika zerutiarrez leloturik

Newtonen binomioaren

formulaz ahazten

garen gizagaixo inozooz.

 

Eror jaikika bagoa

zgauzak tristeki ikasiaz,

liburuen arauera,

zazpi egunetan bakarrik

egin zenuen mundu honetan aitzina.

 

Ni inozo xamarra naiz, ongi dakit

Ez nuen sekula jakin zertarako balio duen

zuk onesten duzun gauza ilun askok.

Apalkiro nahi nituen egin

sukarria bezelako galdera txikitxoak

nekegabe kantatzen duten kilkirrei buruz

eta arrainen amodioei buruz,

baina beti ailegatzen ziren gizon batzuk

testuz kargaturik

eta tramankulu gris jakintsuz,

data zehatzez, datu ziurrez,

negargarri ziurrez, itogarriz.

Baina inork ez zidan txoriez hitz egiten,

zapaburu, lore, edo nire sabai gainean

jarri zenituen lainoez, Jauna.

 

Barka egiguzu, Jauna, horrenbeste inozokeria,

eta erruki zaitez gutaz, begi piztuekin

fabuletako mozkor epelean

izarren bideei lotzen gatzaizkion

gizagaixo inozooz.

 

Eta Judizio ordua hel dadinean

eraman gaitzazu zure ondora umeekin,

saindu inuzenteekin, zahartxoekin,

eta utz egiguzu zerura begiratzen jarraitzen,

haizetan amets gozoak asmatzen,

zeuk, Jauna, Hastapenetik, egiten duzun bezalaxe.

 

Oración polos parvos

Señor Dios ten piedá dos probes parvos / que non sabemos ren de xeometría / i embobados na música celeste / esquecemos a fórmula / do binomio de Newton. // Imos andando a trancas e barrancas / adeprendendo as cousas tristemente / por iste mundo adiante que fixeches / en sete días só, según os libros. / Eu son un pouco parvo, ben comprendo. / Nunca poiden saber para qué sirven / moitas cousas escuras que consintes. / Humildemente quixen preguntar / preguntas pequeniñas coma seixos / sobre os grilos que cantan incansábeles / e os amores dos peixes, / pero sempre chegaban unhos homes / carregados de textos / e mazacotes grises sapientísimos, / con datas rigurosas, datos certos, / horríbelmente certos, abafantes. / Mais ninguén me decía dos paxaros, / dos cávados, das froles, e desas nubes / que pousaches, Señor, sobre o meu teito. / Perdóanos, Señor, tanta parveza / e tén piedá de nós, dos probes parvos / que andamos os camiños das estrelas / cos ollos alcendidos / na bebedeira tépeda das fábulas. // E cando chegue a hora do Xuicio / á túa veira lévanos cos nenos, / cos santos inocentes, cos velliños, / e déixanos seguir ollando ao ceo, / modelando no vento doces sonos, / como Ti fas, Señor, dende o Principio.

 


 

 

Umeak galdegiten zuen

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jesus Etxezarraga

 

Nongo leku ezezagunetik dator haizea

eta nora joaten da haizea partitzen denean?

Nork irakatsi zion haizeari geografia?

 

Umeak galdegiten zuen.

Itsasoan ala izarretan lo egiten du haizeak?

Haranean lo egiten du ala mendian egiten du lo?

Pinuen altzo berdean lo egiten du?

 

Umeak galdegiten zuen.

Jainkoa badela ba ote daki haizeak?

 

Umeak galdegiten zuen.

Nire kizkurrekin jolasten dabilen hau

aingeru jagolea ote da?

Hilda daudenen boza ote da haizea?

 

Umeak galdegiten zuen,

baina haizeak

axolagabe ihes egiten zuen basarnortuan.

 

O neno preguntaba

¿De qué lugar iñoto ven o vento / e ónde se vai o vento cando marcha? / ¿Quén ile ensinóu ao vento xeografía? / 0 neno preguntaba. / ¿Dorme o vento no mar ou nas estrelas? / ¿Dorme no val ou dorme na montaña? / ¿Dorme no colo verde dos piñeiros? / 0 neno preguntaba. / ¿Sabe que hai Dios o vento? / 0 neno preguntaba. / Iste vento que xoga cos meus rizos / ¿será o anxo da garda? / ¿Será o vento a voz dos que están mortos? // O neno preguntaba, / pero o vento / fuxía indeferente pola gándara.

 


 

 

Langile zaharraren bakarrizketa

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jesus Etxezarraga

 

Orain eguzkia dut hartzen. Baina orain arte

berrogeitamar urtetan egin dut lan sosegurik gabe.

Ogia jan dut egunik egun izerdituz

geldi gabeko langintzan.

Denbora eman nuen

larunbatetako jornalez,

joan zen udaberria, negua etorri.

Eman nion patroiari nire esfortzu

eta nire gaztaroaren lorea. Ez daukat ezer.

Patroia, aberastu da nire lepotik,

ni, harenetik, aguretu.

Ondo pentsatuta patroiak dena dit zor.

Nik ez diot ordea zor

oraintxe hartzen dudan eguzki hauxe ere.

Hartzen dudan artean, zain nago.

 

Monologo do vello traballador

Agora tomo o sol. Pero até agora / traballéi cincoenta anos sin sosego. / Comín o pan suando día a día / nun labourar arreo. / Gastéi o tempo co xornal dos sábados, / pasóu a primavera, veu o inverno. / Dinlle ao patrón a frol do meu esforzo / i a miña mocedade. Nada teño. / 0 patrón está rico á miña conta, / eu, á súa, estóu vello. / Ben pensado o patrón todo mo debe. / Eu non ile debo / nin xiquera iste sol que agora tomo. // Mentras o tomo, espero.

 


 

 

Itsaso aurrean etzanik...

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jesus Etxezarraga

 

Herri neurearen berbeta proletarioa

egiteagatik dut hitzegiten, gustatzen zaidalako,

begitandu, nahi eta gogoak ematen didalako,

barruetatik ateratzen baitzait, handik barrenetik

itotzen nauen tristura horretatik

horrenbeste lelo deskastatu ikustean,

sustrai gabeko kakanarru ttipiak,

gorbata janzteagatik

jada ez dakiten

arbasoenganako maitasunean oinarritzen,

ama hizkuntza egiten,

hilik dauden aitonen hizkuntza,

ez eta izaten,

aurpegi harroz,

hizkuntzaren mariñel, laborari,

arraun eta golde, branka eta nabar beti.

 

Egiteagatik dut mintzatzen, gustatu

eta nireekin egon gura dudalako, neure jendearekin,

beste hizkuntza batean kontaturiko historia

luzaroan sufritzen duten gizonen ondoan.

 

Enatzaie mintzatzen harroputzei,

enatzaie mintzatzen doilor eta eukitsuei,

enatzaie mintzatzen handiputzei,

enatzaie mintzatzen ergelei,

enatzaie mintzatzen hutsalei,

mintzatzen bainatzaie gezur eta injustiziak

etenik gabe jasaten dituztenei;

tximeleten eguneroko intziria,

suzko eta haizezkoa begi biluzien gain,

izerdi eta negar dutenei.

Ezin ditut nire hitzak aldendu

mundu honetan sufritzen dauden guztiengandik.

 

Eta zu munduan bizi zara, lur neurea,

nire askaziaren sehaska,

Galizia, Espainietako oinaze eztia,

itsasondoan, bide horretan, etzanik...

 

Deitado frente ao mar...

Lingoa proletaria do meu pobo / eu fáloa porque sí, porque me gosta, / porque me peta e quero e dame a gaña / porque me sai de dentro, alá do fondo / dunha tristura aceda que me abrangue / ao ver tantos patufos desleigados, / pequenos mequetrefes sin raíces / que ao pór a garabata xa non saben / afirmarse no amor dos devanceiros, / falar a fala nai, / a Pala dos abós que temos mortos, / e ser, co rostro erguido, / mariñeiros, labregos do lingoaxe, / remo i arado, proa e rella sempre. // Eu fáloa porque sí, porque me gosta / e quero estar cos meus, coa xente miña, / perto dos homes bos que sofren longo / unha historia contada noutra lingoa. // Non falo pra os soberbios, / non falo pra os ruís e poderosos, / non falo pra os finchados, / non falo pra os estúpidos, / non falo pra os valeiros, / que falo pra os que agoantan rexamente / mentiras e inxusticias de cotío; / pra os que súan e choran / un pranto cotidián de volvoretas, / de lume e vento sobre os ollos núos. / Eu non podo arredar as miñas verbas / de tódolos que sofren neste mundo. // E ti vives no mundo, terra miña, / bérce da miña estirpe, / Galicia, doce mágoa das Españas, / deitada rente ao mar, ise camiño...

 


 

 

Harrizko gau luzea

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jesus Etxezarraga

 

                No meio do carninho tinha uma pedra

                tinha uma pedra no meio do caminho

                tinha uma pedra

                no meio do caminho tinha uma pedra.

                        Carlos Drummond de Andrade

 

Sabaia harrizkoa da.

Harrizko dira horma

eta teniolak.

Harrizko zoru

eta leihosareak.

Ateak,

kateak,

airea,

leihoak,

begiradak,

dira harrizko.

Urrunean zain dauden

gizonen bihotzak ere

eginik daude

harriz.

Eta ni, hiltzen ari

harrizko

gau luze honetan.

 

Longa noite de pedra

No meio do carninho tinha uma pedra / tinha uma pedra no meio do caminho / tinha uma pedra / no meio do caminho tinha uma pedra. / Carlos Drummond de Andrade. // O teito é de pedra. / De pedra son os muros / i as tebras. / De pedra o chan / i as reixas. / As portas, / as cadeas, / o aire, / as fenestras, / as olladas, / son de pedra. / Os corazós dos homes / que ao lonxe espreitan, / feitos están / tamén / de pedra. / I eu, morrendo / nesta longa noite / de pedra.

 


 

 

Maria Soliña

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jesus Etxezarraga

 

Cangasgo bideetatik

haizearen boza zen kexu:

Ai, zeinen zinen

geratu soil,

Maria Soliña!

Cangasgo hareatzatan

gau hormak

goititzen ziren.

Ai, zeinen zinen geratu soil,

Maria Soliña!

Cangasgo itsas uhainek

oihartzun mingotsak zekartzaten:

Ai, zeinen zinen geratu soil,

Maria Soliña!

Cangasdik gaindi kaioek

beldur ametsak ehotzen zituzten:

Ai, zeinen zinen geratu soil,

Maria Soliña!

Cangasgo teilatupeetan

ur hotzezko ikara bat dabil.

Ai, zeinen zinen geratu soil,

Maria Soliña!

 

María Soliña

Polos camiños de Cangas / a voz do vento xemía: / ai, que soliña quedache, / María Soliña. / Nos areales de Cangas, / muros de noite se erguían: / ai, que soliña quedache, / María Soliña. / As ondas do mar de Cangas / acedos ecos traguían: / ai, que soliña quedache, / María Soliña. / As gueivotas sobre Cangas / soños de medo tecían: / ai, que soliña quedache, / María Soliña. / Baixo os tellados de Cangas / anda un terror de auga fría: / ai, que soliña quedache, / María Soliña.

 


 

 

Goethe

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jesus Etxezarraga

 

Jaun burges kondekoratu hura,

berori edo eszelentzia ongi gizendua,

zurrunga egiten duena plazerez gau luzean

eta titi luzangako emazte zoriontsua duena,

bi seme ergel, kirolzalerekin,

pixka bat libertizale eta «parrandistak»,

amarenetik tentel, amarenetik lodi;

hezur usnaka ari den zakurraren hortzak jarriz

kurrinka hasi da eta ausiki egiten du:

«Nahiago dut nik injustizia desordenua baino».

 

Goethe

Aquil señor burgués condecorado, / usía ou excelencia ben cebado, / que ronca con pracer na noite longa / e ten muller feliz, de teta oblonga, / con dous fillos petisos, deportistas, / un pouco libertinos e «juerguistas», / idiotas pola nai, polo pai, grosos; / pondo dentes de can que venta os osos, / ponse a rosmar e morde: / «Eu prefiro a inxusticia ao desorde.»

 


 

 

Poema nuklearra

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jesus Etxezarraga

 

Zeinen ondo, ba datorrela bonba bere burrunbaz!

Bonba, bong! bonba, adiskide min.

Bonba alanbrez, txinaurriz,

ume ilehoriak erretzeko labez.

Bonbak baditu, zizareak, bonbardinoak,

argizko harrak, bonbila fluoreszenteak,

berunezko arrainak, okadak, anemonak,

plutonio plutokratikodun izarrak,

kobalto hidrogenatuzko satsa,

mailuak, ferrak, saguhilkariak.

 

Bonba, bong. Bonba, adiskide min.

Katean lehertu, eta lotzen gaituzten

kateak apurtzen dituen atomoz:

 

goi edifizioak,

goi funtzionariak,

goi finantzariak,

goi ideialak,

dena izango da hauts erradioaktiboa!

 

Semeak erditzen dituzten ama mengelak

hauts izango, hauts maitemindua baina.

Aita mengelak, emagalduak

benefizentziako dama gorenak,

haundiki eta lapurrak, gurutze haundidunak,

altezak, eszelentziak, eminentziak,

zaldun estaliak, desestaliak,

ez dira deus izango kutun neurea, bonba etorri badator,

deus ez amodioa, eta deus ez herioa

bedeinkazio eta indulgentzia batez hila.

 

Zeinen ondo ba datorrela bonba istant batean

udaberri atsegina hauts egiten da

isotopo plazentari lainotsuz,

irrifarre urtu letalez

atomo garaileen uztaipean.

 

Bonba, bong. Bonba bere onddo

eta kizkir sabelduen bonboz,

arin dator, begira hortxe dator, adiskide min!

 

Ondo dagokigu! Ondo dago! Ona dago!

 

Booongf

 

Poema nuclear

Qué ben, que a bomba ven co seu rebombio! / A bomba, ¡bong!, a bomba, bon amigo. / A bomba con aramios, con formigas, / con fornos pra asar meniños loiros. / A bomba ten lombrices, bombardinos, / vermes de luz, bombillas fluorescentes, / peixes de chumbo, vómitos, anémonas, / estrelas de plutonio plutocrático, / esterco de cobalto hidroxenado, / martelos, ferraduras, matarratós. // A bomba, bong. A bomba, bon amigo. / Con átomos que estoupan en cadeia / e creban as cadeias que nos atan: // Os outos edificios. / Os outos funcionarios. / Os outos fiñanceiros. / Os outos ideais. // ¡Todo será borralla radioaitiva! / As estúpidas nais que pairen fillos / polvo serán, mais polvo namorado. / Os estúpidos pais, as prostitutas, / as grandes damas da beneficencia, / magnates e mangantes, grandes cruces, / altezas, escelencias, eminencias, / cabaleiros cubertos, descubertos, / nada serán meu ben, si a bomba ven, / nada o amor, e nada a morte morta / con bendiciós e plenas indulxencias. // ¡Qué ben, que a bomba ven! Nun instantiño / a amable primavera faise cinza / de vagos isotopos placentarios, / de letales surrisas derretidas / baixo un arco de átomos triunfaes. // A bomba, ¡bong! A bomba co seu bombo / de setas e volutas abombadas, / axiña ven, vela ahí ven, bon amigo. // ¡Estános ben! ¡Está ben! ¡Está bon! // ¡¡¡Booong!!!

 


 

 

Harrizko gau luzea

 

Celso Emilio Ferreiro

 

                        Nao quero mais saber do lirismo

                        que nao é liberaçao.

                                (Manuel Bandeira)

 

Harrizkoa da sabaia.

Harrizkoak dira paretak

eta ilunpeak.

Harrizkoa solua

eta burdintsareak.

Ateak,

kateak,

airea,

lehioak,

begiradak,

harrizkoak dira.

Urrunean zain daudenen

gizonen bihotzak

harriz eginak daude ere.

Eta ni, hiltzen ari

harrizko

gau luze honetan.

 

Korrok-3, 1984ko maiatza

 

Longa noite de pedra

O teito é de pedra. / De pedra son os muros / i as tebras. / De pedra o chan / i as reixas. / As portas, / as cadeas, / o aire, / as fenestras, / as olladas, / son de pedra. / Os corazós dos homes / que ao lonxe espreitan, / feitos están / tamén / de pedra. / I eu, morrendo / nesta longa noite / de pedra.

 


 

 

Neno orfo con cabalos ao fondo

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jon Iñaki Lasa

 

Iragan ziren gaueko zaldiak

eta goiztiria etorri

Ama,

hau malkoen herria da

Iragan ziren gaueko zaldiak

galapan.

Ama,

hau nigarraren herria da.

Ipurtargi bakartiaren antzo

egon nahi nuke

bideeetan argiz beterik.

Iragan ziren gaueko zaldiak

haize beltzaren antzo.

Ama,

zaldiek zurtz laga ninduten.

 

Kandela-10, 1984ko maiatza

 

Neno orfo con cabalos ao fondo

Pasaron os cabalos da noite / e veu a ialba. / Madre, / iste é o país das bágoas. / Pasaron os cabalos da noite / agallopando. / Madre, / iste é o país do pranto. / Coma un vagalume senlleiro, / estar quixera / cheo de luz nos carreiros. / Pasaron os cabalos da noite / coma un vento mouro. / Madre, / os cabalos deixáronme orfo.

 


 

 

Credo

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Jon Iñaki Lasa

 

Sinisten dut, mundua ugalkorra dela

eta erreka hidroelektriko batzu daudela,

baina ama minduen sablea

gari mordoak direla,

nihoiz ezinen dut sinetsi.

Sinisten dut, ilargia gauaren

sabaian dagoen gauza hura dela,

baina, rum, rum, iragaten den hegazkina

goitik burrunbatuz, intsektu dela,

nihoiz ezinen dut sinetsi.

Sinisten dut, gizonek zazpi bider bekatu egiten dutela,

bider zazpi aldiz zazpi egunero,

geometrian sinisten dut,

horren txikitxoa den atomoan sinisten dut,

baina erraiak enpaguz dardarka sentitu gabe

egunkariak lasai irakurtzeko gai

dagoela izakirik

nihoiz ezinen dut sinetsi.

Gaia aldatu eta zera diot adibidez:

Elisabeth made in U.S.A. zikloiak

Caribea erein zuen gorpuz.

Lehergailu zizatuak, pum eta tiraniak, Littke Rock-en jiponduriko beltza,

Arkansas,

gizonaren eskubideak gerra hotzean.

Gaia aldatu eta zera diot esate baterako:

Ze ondiko handia poeta izatea,

deusik kobratu gabe nigar egitearen lanbidea,

itsaso mugagabean ttu egitearen

eta basamortuan pankartak landatzearen lanbidea.

(Lur honetako poeta konformistak

—eskeletoen azoka testikularrra— gizonak borrokatu, nigar eta irauten

duen bitartean,

kantatu brioletari, txibiritari,

eta zeuon guztienezko arazoen

larrosa isilzalea hostokatu...

esan bai orori eta gora eginen zarete).

Gaia aldatu egiten dut etabar esateko,

etabar badakizu, ahopeka,

berba debekatuak izkutatzen dituzten

pundu batzurekin

ateratzeagatik borrokatzen dutenekin

iadanik ateratzen ari zaizkidanekin

amorru eta kabreozko forzepsaz:

Badago Dinamarkan debekaturik zerbait

eta betidanik kirasten du jasangaizki.

Gero Tedeum handia kantaturen dut

ikusten nauzuen bezala goldatu ninduen

zeru ahaltsuari

eskerrak emateko laudamus baikorra

harri utzia, gauza zirgitua,

denbora eta ametsezko kanalea. Gizona, diot.

 

Kandela-10, 1984ko maiatza

 

Credo

Eu creo que iste mundo é moi fecundo / e que hai algunhos ríos hidroeléctricos, / pero que os ventres das doridas nais / sexan montós de trigo, / nunca podrei creelo. / Creo que a lúa é aquela cousa / que está no teito da noite, / pero que o avión que pasa rum, rum, / fungando por enriba, sexa insecto, / nunca podrei creelo. / Creo que os homes pecan sete veces / por sete veces sete cada día, / creo na xeometría, / creo no átomo tan pequeniño, / pero que haxa unhos seres / capaces de leer tranquilamente os xornales / sin sentir tremer de noxo as vísceras, / nunca podrei creelo. / Cambio de tema e por exempro digo: / Elisabeth un ciclón made in U.S.A. / sementou o Caribe de cadavres / Bombas en seta, pun e tiranías, / negro linchado en Little Rock, Arkansas, / os dereitos do home en guerra fría. / Cambio de tema e verbigratia digo: / qué desgracia tan grande ser poeta, / oficio de chorar sin cobrar nada, / oficio de cuspir na mar inmensa / e de chantar pancartas no deserto. / (Poetas conformistas desta terra / (check)testicular emporio de esqueletes(check) / mentras o home loita, chora e sofre, / cantade a violeta, a margarida, / e desfollade a rosa reticente / dos vosos mínimos problemas... / decide si a todo e medraredes). / Cambio de tema pra decir etcétera, / etcétera, xa sabes, en voz baixa, / con puntos suspensivos / que ocultan as palabras prohibidas / que loitan por saírme, / que xa me están saíndo / con fórceps de xenreira e de cabreo: / hai algo que está podre en Dinamarca / e fede que alcatrea dende sempre. / Dempois entonarei un gran Tedeum laudamus optimista pra dar gracias / ao ceo poderoso / que me labrou esí como me vedes, / pedra deixada, cousa estremecida, / canle de tempo e soño. Digo, un home.

 


 

 

Itsasoaren aurrean etzunik...

 

Celso Emilio Ferreiro

euskaratzailea: Joseba Sarrionandia

 

Ene herriko hizkuntza proletarioan

Berez mintzo naiz, gustatzen zaidalako,

Erizten diodalako, nahi eta gogoa dudalako;

Barrutik sortzen zaidalako, gorbata jantzita

Beren arbasoekiko amodioa eusten,

Hilik dauden beren aitaiten hizkuntza,

Ama hizkuntza mintzatzen

Eta aurpegia altzaturik

Lengoaiako marinelak, laborariak,

Arraun eta area, edo branka

Eta goldea izaten ez dakiten

Sustrairik gabeko xalapartari tipiak,

Hainbeste ergel deserrotu ikustean

Hondatzen nauen tristura mingotsaren

Sakonetik

Sortzen zaidalako.

 

Berez mintzo naiz, gustatzen zaidalako

Eta gureekin egon nahi dudalako, gure jendearekin,

Beste hizkuntzan kondaturiko historia bat

Luzaroan sufritzen duten gizon onen alboan.

 

Ez naiz mintzo handikientzat,

Ez naiz mintzo doilor eta boteretsuentzat,

Ez naiz mintzo harroentzat,

Ez naiz mintzo ergelentzat,

Ez naiz mintzo hutsentzat;

Etengabeko gezurrak eta zuzengabeak

Sendoro jasatzen dituztenentzat mintzo naiz;

Begi biluzien mitxeleta, su

Eta haizezko eguneroko negarra

Izerdiz eta malkoz darienentzat.

Ezin ditut ene hitzak munduan

Sufritzen ari diren guziengandik aldendu.

 

Eta zu munduan bizi zara, lur gurea,

Gure leinuaren seaska,

Galizia, Espainetako min gozoa,

Itsasoaren aurrean etzunik, bidean...

 

Deitado frente ao mar...

Lingoa proletaria do meu pobo / eu fáloa porque sí, porque me gosta, / porque me peta e quero e dame a gaña / porque me sai de dentro, alá do fondo / dunha tristura aceda que me abrangue / ao ver tantos patufos desleigados, / pequenos mequetrefes sin raíces / que ao pór a garabata xa non saben / afirmarse no amor dos devanceiros, / falar a fala nai, / a fala dos abós que temos mortos, / e ser, co rostro erguido, / mariñeíros, labregos do lingoaxe, / remo í arado, proa e rella sempre. // Eu fáloa porque sí, porque me gosta / e quero estar cos meus, coa xente miña, / perto dos homes bos que sufren longo / unha historia contada noutra lingoa. // Non falo pra os soberbios, / non falo pra os ruís e poderosos, / non falo pra os finchados, / non falo pra os estúpidos, / non falo pra os valeiros, / que falo pra os que agoantan rexamente / mentiras e inxusticias de cotío; / pra os que súan e choran / un pranto cotidián de volvoretas, / de lume e vento sobre os ollos núos. / Eu non podo arredar as miñas verbas / de tódolos que sofren neste mundo. // E ti vives no mundo, terra miña, / berce da miña estirpe, / Galicia, doce mágoa das Españas, / deitada rente ao mar, ise camiño...

 


Hitzaurrea

 

Xosé María Alvarez Cáccamo

 

Gabriel Aresti, Salvador Espriu eta Celso Emilio Ferreiro Espaifiiako Estatuko hiru hizkuntza minorizatuen hiru ahots zimentarri dira. Maiz beren konpromezu politikoaren tentsiotik hitz egin zuten eta, beren bertsorik hoberenetan, literatura sozial-errealistaren pedagogismo oinarrizkoa, zeina bere sasoikide edo oinordeko izan zen, hedatu zuten hiru poetok. Beren proposamen eta emaitza estetikoek —akritikoki asimilatuak batzuetan eta mekanikoki imitatuak— indarra galdu zuten, literatura berri bat, ahalmen espresibotan aberatsagoa, 70eko urteen inguruan sortu zenean, baina oinarri borrokazalea, idazlearen konpromezua bere garai eta bere lurraren samindurarekin, injustiziaren aurreko poeten sentsibilitate zauritua, eskola kojuntura orotik harantz irauten duten jarrerak dira.

        «Postmodernitate» deiturikoaren zeinuetako bat, alditan merkataritzatik konbentziarazi nahiz propagandarako etiketa bezala erabiltzen den titulu hori, «laissez faire» eroso gisako bat da, hgt. Guztiak balio du, intelektual konprometituaren ahots haserrea, hainbeste probeziaren lekukotasuna egiten duten begiak altxatzen jarraitzen duen arte hura salbu. Zeinen ñabardura ezintasuna konpromezu politiko usaina darion guztia, borondate berdinetik jaiotako produktu guztiei izaera estetiko berdina egotziz, arbuiatzera eramaten duena! Sozial-errealismoaren estetika beste garai eta lekuetako poesia politikoaren antzeko presupostuetatik dator. Beren emaitzak autore bakoitzak bere esperientzia eta tresna adierazgarriaz egingo duen erabileraren araberakoak izango dira. Gaur ezin dezakegu literatura belijeranterik egin 60ko presupostu estetikoetatik —dadaismoaren hizkera imitatuz abangoardiako arterik egingo ez dugun bezala— baina munduaren gure ikuspegiak egin ditzake (ez diot derrigorrean behar duenik esaten, zeren idazlearen betebeharrik nagusiena bere kosmobisioarekiko leialtasuna da) gaur hainbeste lurralde hartzen dituen miseriaren lekukotasuna eskaintzen duten testuak.

        Hala beraz, Espainiako Estatuko hizkuntza ez gaztelardun hiru nazioetako hiru poeta politiko handiek interesgarri jarraitzen digute, bai beren ahotsen gaurkotasun bazterrezinagatik eta bai hitz poetikoz egiten jakin zuten beren lanbide dramatikoagatik.

        Euretako bat, Celso Emilio Ferreiro, jada beren aberrietako irudi diren hiru poeta horiek erabilitako hiru hizkuntzetan agertzen da gaur argitaratua. Bere liburua Longa noite de pedra, Galizan lehenbiziko aldiz 1962an argitaratua, El Bardo bilduman agertu zen argitalpen elebidunean 1967 urtean, eta jenero honetako testu batek zituen Espainiako Estatu osoko salmenta kopururik handienak gainditu zituen. Poesia soziala modatik pasea zegoen, eta hala ere Longa noite de pedrak salmenta marka guztiak hautsi zituen. Orduko irakurleak ez zuen gainditutzat jo zirarra politikoa eta bere egilearen jarrera borrokatzailea.

        Baina Celso Emilio Ferreirok bere bizi osoan erregistro ugariko ahotsa erabili zuen. Bere obraren osoa da, eta ez Longa noite de pedra, O sono sulagado edo Viaxe ao pais dos ananosen nabarmendutako alderdi zibikoa bakarrik, interesatzen zaiguna, mendeko poetarik garrantzitsuenetako bihurtzea zuritzen duena. Celso Emilio Ferreirok (Ourenseko Celanovan 1912 urtean jaioa) 1935ean ekin zion bere lanbide literarioari adiskide talde bati Xosé Velorekin lankidetzan egindako poema sorta bat igorriz. Testu bilduma horrek, hasieran gutun bidez editatuak, gero Cartafol de poesia titulua hartu zuen liburu labur bat osatu zuen. Norabide neopopularista, abangoardiko imajinismoren zenbait, gutxienak, gaiarekin garatzen jarraituko du Al aire de tu vueloko bertso sotil, eta indartsuetan, autoreak orduan bere emaztegai, eta gero, 1943tik emazte zuenari, Moraimari, eskainiriko amodiozko liburua. 1947an liburu berri bat argitaratzen du gazteleraz, Baladas, cantigas y donaires (Ediciones Céltiga), zeinetan erritmo elaboratuagoak eta bere hizkuntza poetiko guztiaren baliabide ezaugarrienetako izango den imajineria bizkor eta diskurtsibo baten indarra sartzen uzten ditu.

        30eko hamarkadako lehen urtetatik Mocedades do Partido Galeguistako kide zen Celso Emilio. 1936an Federakuntzako idazkaria izan zen. Urte berean, Francoren ejerzitoak mobilizaturik, Asturiasko frontera bidaltzen dute, non, 1938an, Luarcako Ospitalean osatzen ari zela, Moraima ezagutzen du, Celanovara itzultzean librez hasten da Zuzenbide eta Magisteritza karrerak ikasten. 1950ean Vigon jartzen da bizitzen, prokuradore lana eginaz.

        1955ean liburu berri bat argitaratzen du gazteleraz, Voz y voto, garaiko poeta sozialen obraren zati handi baten ezaugarri den estilo diskurtsiboa eta doinu belijerantea iragartzen duen poema bilduma labur bat. Liburua Porriñoko (Pontevedra) obradora batean inprimatu zen, baina mementuan bazter ezina zen zuhurtzia zela eta behin-behingo bilduma bat, Montevideon argitaratua zela aditzera emanaz, «Papel de estraza» sortzera behartua gertatu zen egilea. Urte berean Ferreirok berak Ramón González Alegrerekin lankidetzan zuzentzen zuen Alba kolekzioan gure autorearen nortasun poetikoaren finkatzea nabaritzen duen poemario batek ikusten du argia. O sono sulagado da, liburu horretan harrera konfesionaldun poemak elkarbizi dira, Escola de Tabra deituriko egileek Galizan garatuko duten joera larrituan, eta garaiko beste idazle iberikoen poesia existentzialarekin elkartzen da, testu guztiz kritiko edo ahots kolektibodunenekin. Haurtzaroko nostalgia, errebeldia antibelizista, emigrazioa, denboraren iheskortasuna dira O sono sulagadon erabilitako gai batzuk. Liburu honetan gainera osatze ziurtasuna, hitz bizkortasuna eta Ferreirok bere literatura produkzioan zehar erabiliko duen imajinaren erabilera erraza erakutsiko ditu.

        Baina Ferreiro poeta bezala sagaratzen duen liburua, eta ez bakarrik bere dimentsio sozialean, Longa noite de pedra da, Galaxia argitaletxeko Salnés bilduman 1962an argitaratua, eta El Bardok edizio elebidunean publikoaren arrakasta izugarriz 1967an argitaratua. Longa noite de pedra egite luzeko liburu bat izan zen, 20 urteko kaiaratzearen ondorio. Lehen testuak gerrate zibileko bizikeren emaitza bezala pentsatu eta idatzi ziren, bere orrialdeetan maiz islatzen den gaia. Oroimena eta gerrarekiko higuina adierazten dira liburuan, unetan salaketa unibertsal izatera iristen den diktadura frankistaren kritikarekin batera, libertate antsiak, eta haurtzaroko nostalgia, min existentziala, naturarekiko lilura, artista plastikoei eskainiriko zirkunstantziatako poema zenbait, kritika morala edo bere bizi konstanteei buruzko erreflexioak. Gai zabaltasun honek ez du ezkutatzen liburuaren ardatz nagusiaren bizitasuna, poemarik gehienetan agertzen den poeta sozialaren harrera zibikoa. Guztiz kontuan hartzeko emaitza estetikoak lortzen ditu perspektiba horrek, nahiz eta batzuetan zenbait uzkeriek prosaismo kritikoaren erabileran edo hizkeraren arintasunak poemaren bat hankamkotz utzi.

        Eskola sozial-errealistako beste egileen gaineko Celso Emilioren nagusitasuna liburu honetan paralelismoaren oso erabilera egokiaz, ikuspuntuen joko alternatzaileaz, egitura ezberdineko irudien sortzeaz (sorrera irrazionalistakotik alegoria sinbolikoraino) ironiaren erabileraz eta ia beti prosaismo kritikoaren baliabideak erabiltzeko erraztasunaz nabaritzen da.

        1964an Ferreirok UPG (Unión do Pobo Galego) alderdi nazionalistaren sorreran esku hartzen du. 1966an eragozpen ekonomikoak eta presio politikoak Caracasera aldegitera behartzen dute, han hiri hartako Sociedade Galegako Kultura Idazkaritza eskaintzen diote. Venezuelako esperientzia politikoak, emigrazioko zenbait sektoreren harrera antigalegoak, konformistak eta erreakzionaroiak eragindako desilusioak Viaxe ao país dos ananos idaztea eragin zuen, El Bardo bildumak edizio elebidunean 1968an argitaratua. Viaxe ao país dos ananosek Longa noite de pedraren baliabide aiderazgarriak finkatzen ditu, baino liburu batuago bezala gorpuzten da. Lehen zatiko ni protagonista («Eu, Gulliver Ferreiro, bon galego...») bere exiliatu mentura kontatzen du enanoen lurralde batean, bere izaera ahaztuko eta klase kontzientzia galduko duten, eta beren hizkuntza berari higuin egitera iritsiko diren galego haiek. Bigarrena «gertaeradun poema» bilduma batek osatua dago, gaiaren hariak batua emozio esparru amankomun batean: zanpakuntzaren eta zenbait egoera eta lekutako libertade faltaren salaketa. Hemen berriro agertzen dira bere lehen etapako doinu neopopularistarekin lotzen duten erritmo arinak.

        Liburuak polemika luze bat sortu zuen Galizako komunikabideetan, Celso Emilioren kritikak zein estrato soziali zuzenduak zeuden ikusten asmatu ez zuten zenbait irakurleren ulerkaiztasuna medio.

        Celso Emilioren heteronimo satirikoa izatera iritsi zen Arístides Silveira izengoitipean, 1968an argitaratu zen Coracaseko Edición Nósen Cantigas de escarnio e maldecir, Viaxe ao país dos ananosen nabarmenki agertutako Irmandade Galegako zenbait zuzendari kritikatzeko bilduma. Erdi Aroko gure kantutegietako Cantigas de escarnho e maldizeretan jaiotako joera satirikoko tradizio galego zaharren joera irrigarria sortzen da hemen, Ferreirok erraztasun bereziarekin eta oso emaitza zoriontsuekin erabili zuena.

        Gure autorearen beste liburuetan nagusitu zen joera popularistan, Val de Lemos de Montorte bilduman 1969an agertu zen Terra de ningures, lurraren nostalgia, paradojan, baina legez, Ameriketan bizi lurralde eta paisaia berriak aurkitzearen pozarekin nahasturiko hari emotiboak gidatua.

        Arístides Silveirak berriro 1970ean hitz egin zuen Paco Pixiñasen (Edicións do Castro) orrialdeen bidez, non Cantigas de escarnio e maldecir-eko doinu sarkastikoa entzuten dugun, oraingoan gizarte maila gora doan bitartean bere sorrera ahazten duen laborari emigratuaz satirizatzeko.

        1971n Ferreirok Alamo saria lortzen du Antipoemasekin, galegoz sortua, zentsurak debekatua eta gero gaztelerara itzulia lehiaketa hartarako. Hurrengo urtean argitaratzen da Salamancako Alamo bilduman. Poemario honetan asmatzen du Celso Emiliok prosaismo kritikoaren baliabide oparoa izan ziren alor semantiko «ez poetikotako» (kazetaritza, publizitatea...) hizkuntza errejistroak ondoen sartzen. Cimeterio privadok eta Os autentes-ek biak 1973koak, Arístides Silveiraren ahotsean erabilitako ildo satirikotik jarraitzen dute, lehenak autore beraren beste poemarioetan lortzen ez diren adierazpide alairen gailurrak lortzen baditu ere. Poema hauen jarrera, asko eta asko epitafio gisara osatuak, egokiera guztiz epigramatiko batetik sortzen da. Honela kalifikatzen du Xosé Luis Méndez Ferrínek Cimeterio privado: «Bere lehentasun etikoen katalogo ironikoa (...) Celso Emilio Ferreirok maite zituen baloreen izaera ezagutzeko iturri ezin hobea: pakea, ondradutasuna, konpromezu iraultzailea, herri langilearekiko eta hizkuntza galegoarekiko maitasuna, zintzotasuna».

        Liburu hauen agerpenaren urte berean poeta bere familiarekin itzultzen da Madrilen bizitzeko, non Celsok aldizkari mediko batean erredaktore egingo du lana eta Ateneoko kultur gela zuzenduko du. 1975ean Editora Nacionalek edizio elebidun bat argitaratzen du, Onde o mundo se chama Celanova, zeinean poetak inoiz baino intentsitate handiagoz askatzen duen bere ahots konfesionalaren indarra. Nagusiki niaren perspektibatik idatzitako liburua —nahiz eta ez falta gu kolektiboaren ikuspuntututik idatzitako poemak—, jada Terra de ninguresen nabaritutako naturaren sentimentu ia panteista arakatzen du, bere haurtzaroko mundua Val de Celanovan, eta Moraimarekin hitzegiten du beren bizi irrikien inbentario bat egiteko, motore soziopolitikoari eragiten dio etengabeko oinarri bezala, Celso Emilio Ferreiro poetaren oinarri bezala esan nahi da. Bere poema politiko guztiak jaiotzen diren benetakotasunaren abiapuntua. 1979ko abuztuaren 31n hil zen Celso Emilio bere udako oporrak pasatzen zituen etxean, Vigon. Urte berean argitaratzen da Libro dos homenaxes (Editorial Akal), hil osteko liburua aurreko liburuetan agerturiko zenbait testuz eta argitaragaberen batez osatua, eta egileak bizi zela poema heterogeneo eta sakabanatuz prestaturiko bildumatzat hartu behar dena.

 

 

www.susa-literatura.eus