¡Para a Habana!

I

Vendéronlle os bois, / vendéronlle as vacas, / o pote do caldo / i a manta da cama. // Véndéronlle o carro / i as leiras que tiña, / deixárono soio, / coa roupa vestida. // —“María, eu son mozo, / pedir non me é dado, / eu vou polo mundo / pra ver de ganalo. // Galicia está probe, / i á Habana me vou... / ¡Adios, adios, prendas / do meu corazón!”.

II

Cando ninguén os mira, / vense rostros nubrados e sombrisos, / homes que erran cal sombras voltexantes / por veigas e campíos. // Un, enriba dun cómaro / séntase caviloso e pensativo; / outro, ó pé dun carballo, queda imóbil, / coa vista levantada hacia o infinito. // Algún, cabo da fonte recrinado, / parés que escoita atento o murmurío / da augua que cai, e eisala xordamente / tristísimos sospiros. // ¡Van a deixa-la patria!... / Forzoso, mais supremo sacrificio. / A miseria está negra en torno deles, / ¡ai!, ¡i adiante está o abismo!...

III

O mar castiga bravamente as penas, / e contra as bandas do vapor se rompen / as irritadas ondas / do cántabro salobre. // Chilan as gaviotas / ¡alá lonxe!... ¡moi lonxe!, / na prácida ribeira solitaria / que convida ó descanso i ós amores. // De humanos seres a compauta linea / que brila ó sol adiántase e retórcese, / mais preto e lentamente as curvas sigue / do murallón antigo do Parrote. // O corazón apértase de angustia, / óiense risas, xuramentos se oien, / i as brasfemias se axuntan cos sospiros... / ¿Onde van eses homes? // Dentro dun mes, no simiterio imenso / da Habana, ou nos seus bosques, / ide a ver que foi deles... / ¡No eterno olvido para sempre dormen!... / ¡Probes nais que os criaron, / i as que os agardan amorosas, probes!

IV

“¡Ánimo, compañeiros! / Toda a terra é dos homes. / Aquel que non veu nunca máis que a propria, / a iñorancia o consome. / ¡Ánimo! ¡A quen se muda Dios o axuda! / ¡E anque ora vamos de Galicia lonxe, / verés des que tornemos / o que medrano os robres! / Mañán é o día grande, ¡á mar amigos! / i Mañán, Dios nos acoche!”. // ¡No sembrante a alegría, / no corazón o esforzo, / i a campana harmoniosa da esperanza, / lonxe, tocando a morto!

V

Este vaise i aquel vaise, / e todos, todos se van, / Galicia, sin homes quedas / que te poidan traballar. // Tés, en cambio, orfos e orfas / e campos de soledad, / e nais que non teñen fillos / e fillos que non tén pais. // E tés corazóns que sufren / longas ausencias mortás, / viudas de vivos e mortos / que ninguén consolará.