—1886 Urnieta—

Ama Euskal Erriari

Juan Migel Orkolaga

Sarrera

          1

Zure seme askotzaz

Urrikaldurikan

Ikusten nazu, ama,

Ontan jarririkan;

Oiei nik nai nuke

Buruak argitu

Gauz onek izateko

Itxurak baditu.

          2

Zure malko lodiak

Naute gaur bustitzen,

Zergatik jarri naizen

Negarrak aditzen,

Ez ditzazula, arren,

Aunditu begiak,

Bada gaur adituko

Dituzte egiak.

          3

Orduan laztanduko

Gera bai pozkiro;

Euskaldun zelaietan

Izango da giro;

Orduan Saturnoren

Erreino eztiak

Pozez beteko ditu

Zure semediak.

          4

Zuzen zu ibiltzeko

Gazte txit gozoa,

Biotzak ez dezala

Ontan artu asmoa;

Zergatikan zuloan

Eroriko zeran

Berak jarritakoan

Zu galtzeko eran.

          5

Bada geren biotza

Gurai txarrarekin

Da gure etsai il naia,

Bere aitarekin;

Bada orrela egonik

Guraien azpian

Ez da guretzat onik

Bere itzalpean.

          6

Buruz bada ibili

Gauz oek pisatzen,

Zergatik uts aundiak

Zail dira estaltzen;

Burutikan botarik

Asko txorakeri

Sinistu zadazu gaur

Gazte ona neri.

          7

Oarkerak eginik

Goazen bai lanera,

Orain ikusiko da

Gauzaren joanera.

Dirade arkituko

Txit gorri lainoak

Oinazkarrez beterik

Dituztela alboan.

          1

Indiatik datorren

Bati sinisturik

Ango ugaritasunak

Dauzka eroturik.

Uste dute arraiak

Ilik erreketan

Usteldurik dirala

Biurtzen urretan.

          2

An bada guzirako

Urre ta zilarrak,

Egiak izateko

Ez dirade txarrak;

Diamantezko euriak

Asko ditu itsutu,

Bai eta arren soinuak

Besteak izutu.

          3

Beste bati tximistak

Ileak suturik

Ez zuben inguruan

Ikusi lekurik.

Ez bada leitza-zulo

Diamantezkoan,

Zeina ardi txaboletan

Oitua zegoan.

          4

Burniaren tokian

Leku askoetan

Urrea ibiltzen dute

Edozein lanetan;

Perretxikoak ere

Jaiorik gabean

Urre intza dakarte

Polliki gainean.

          5

Orrelakoxen aizez

Beterik buruak

Ikusitzen dituzte

Emengo zeruak;

Baina biotzak dio

Arroki orduan

Gazte aberatsgaia

Zoaz itxasoan.

          6

Onela ontzirako

Bide irikitzen

Ekien biotz arroa

Ez dala gelditzen.

Gaxoak joaten dira

Asko ez biurtzeko

Zergatik diru gabe

Dauden arkitzeko.

          7

Amerikara joanik

Diru egitera,

Joaten dira lanean

Irmo ikastera.

Lana eginagatik

Otzarekin aldiz,

Diruakin nausia

Iges joanda zaldiz.

          8

Emendik joan-berrian

Lan irudi txar bat

Negar egin ez dezan

Izango du anbat;

Baina egun batzuek

Andik igarorik

Nausiak eukitzeko

Ez dauka gogorik.

          9

Lanak bukatutako

Berri txit saminak,

Alkar joazten dizka

Ortz eta aginak.

Orduan gelditzen da

Tristuraz galaia

Baldin bazuen ere

Arpegi alaia.

          10

Burua gauz oietan

Lurrean begiak,

Orain ikusten ditu

Bere alderdiak

Karriketan al dabil

Eroa bezela

Diru gutxi mendean

Ezagun duela.

          11

Lana topa naiean

Badabil jiraka,

Gerriak metu eta

Galtzaudi tiraka;

Diruak aitu zaizka

Oraintxen da estu,

Urrepilik ez zaio

Inondik aurkeztu.

          12

Zaldunen gora bera

Ibili tokian

Sotildurikan dago

Eserita alkian;

Ea bat edo batek

Lantxoren bat duen

Zerbait irabazitzen

Alaxen ote den.

          13

Urrena trenako etxe

Edo estaziora,

Bide egiteko zaio

Etortzen asmoa;

Trenen baten txistua

Bertan aditurik

Ez du betarentzako

Inontxo lekurik.

          14

Aulduak badaude ere

Barautzeakin

Ala ere nai dute

Korrika azkar egin;

Zergatikan nai dute

Iriobi azkarrena

Ateeran ditezen

Egon aurrenena.

          15

Auldadiak aitu ta

Ezin anka jaso,

Onelaxen dabiltza

Asko gixaaxo;

Aiek emen baleude

Lanarekin jana

Beti izango luteke,

Egia da dana.

          16

Soka zarra lepotik

Zintzilik dutela

Asko ikusten dira

Karrikan daudela;

Oietatikan franko

Emen bizi ziran

Jantzi obearekin

Beren larru-jiran.

          17

Batek kasaka zarra

Besteak lebita,

Beste batek txapela

Zeukan bai jantzita,

Zeina topatu zuen

Guztiz pozturikan

Karkau bateko atean

Oso loiturikan.

          18

Besteak kanpoetan

Lan txit gogorpean

Diru gutxi eginda

Urteak gainean.

Onera etortzeko

Dina gauza gabe

Sutzen bizi dirade

Makina bat labe.

          19

Urte askok eginak

Egun gutxik jaten,

Egunero ikusten da

Orrela gertatzen;

Bereak aiturikan

Gainera zor egin

Orra zertan diraden

Amerikarekin.

          20

Gaitz batek bai alaxen

Arrapatzearekin

Gauz oiek gerta dira

Antxen askorekin;

Zergatikan guziak

Asko du balio

Edozeini ango batek

Tu esango dio.

          21

Denboren bat izan zan

Bai txit aberatsa,

Baina gaur gertatzen da,

Dala gauza latza

Batere dirurikan

Kutxaren ondoan

Ikustea, egon arren

Askoren asmoan.

          22

Gorputzeko ondasunak

Ezin iritxirik

Gelditzen dira asko

Anima galdurik;

Beti arra zulaka

Aririk barrendik

Pozkidarikan gabe

Dijoaz lurretik.

          23

Gorputz eta anima

Indar da indardunak

Geinetan an dituzte

Bukatzen egunak;

Aiek bada igarorik

Jaunak daki nola

Arduraz gogortutzen

Zaiote odola.

          24

Nola bada Amerikan

Zure oinak gaztea,

Jartzera joango zera

Ausardiz betea?

Ez dakizu orain bada

Nik esandakotik

Ogirik ez dezula

Izango auzotik?

          25

Ogia emateko

Auzoko txalari

Otxinak bear luke

Ibili ugari;

Baina gaur au urruti

Lur artan izanik

Esteak betetzeko

Ez dute zer janik.

          26

Batzuek aberastu

Dirade badakit,

Eta au ukatzeko

Ez det nik zergatik;

Baina sinistu zazu

Gazte ez jakina,

Gero an ez dezazun

Izan tripan mina.

          27

Asko daude astindurik

Buruko lainoak,

Onera etortzea

Nai duten gaxoak;

Baina ezin erosi

Ontziko sarrera,

Orra nola Amerikan

Dagon biziera.

          28

Bertso txar oek bada,

Jantziak egiaz,

Iskribatuak daude

Antxen ikusiaz,

Besteak aditu ta

Ango jendeari,

Ara bi iztxo esan

Euskal gazteari.